1395/05/11

درس واره شماره 53- معماری برای زندگی، زندگی برای معماری

اشتراک گذاری

شماره‌ 10 خیابان بولینگ گرین لین 

در سرتاسر این خیابان، دفاتر و استودیوهای مختلفی در ساختمان های آجری قدیمی كه پیش از این كارگاه یا ساختمان صنعتی بوده جا گرفته اند. حدود ساعت 6 بعد از ظهر كه ساعت كار دفترها تمام می شود، كاركنان طبق سنت قدیمی در كافه جمع می شوند تا فكر و ذهن را پس از یك روز كاری دیگر استراحت دهند. این تنها ساختمان این خیابان تاریك و ساكت است كه بر خلاف ساختمان های دیگر تا نیمه شب نشانی از زندگی در خود دارد. بنای آجری قرمزی كه قبلاً مدرسه بوده و حدود سال 1870 ای. آر.رابسن A.R.Robson آن را به سفارش هیئت امنای مدارس لندن به سبك ویكتوریایی طراحی كرده و ساخته است.

 

Zaha Hadid Studio, London 


این جا چراغ ها هیچ گاه خاموش نمی شوند و همیشه چند جوان در استودیو با ایده های جدید كلنجار می روند. "استودیوی حدید" از 20 سال پیش در این خیابان است و احتمالاً تا امروز خواب به چشمانیش نیامده. انگار اولین درسی كه معماران این جا یاد می گیرند، اگر قبلاً در كلاس های دانشگاه زاها حدید نیاموخته باشند، این گفته معروف الیس هاپكینز Ellis Hopkins است: "استعداد و نبوغ چیزی نیست جز توان بی پایان برای رنج كشیدن‌."

داخل ساختمان، كلاس های مدرسه كه به استودیوهای طراحی تبدیل شده اند با راهروهای تنگ و متعدد به هم متصل اند و مارپیچ گیج كننده ای از فضاهایی با ابعاد مختلف،‌ هریك با گنجایش بین 10 تا 20 نفر به وجود آورده اند. برای تازه وارد ها مدت ها طول می كشد تا راه و محل استودیوها را پیدا كنند. اما استودیو 9 جایی است كه داستان زاها حدید، شروع شد. گر چه زاها حدید در سال 1983 و در 33 سالگی با برنده شدن در مسابقه ‌"پیك" در هنگ گنگ در جامعه معماری مطرح شد، اما سال ها نتوانست سفارش ساخت پروژه ای را بگیرد و به دلیل تمركز بر مسابقه های معماری در نقاط مختلف دنیا، مجلات معماری و همكارانش به او لقب معمار كاغذی دادند، در این مدت دفتر او مجموعه ای از ایده های جدید گرد آورد كه منبعی برای پروژه های آینده شد. اما سال 1993 با ساخته شدن پروژه ویترا Vitra، گسترش دفتر آغاز شد و هر سال تعداد پروژه های ساخته شده و كارفرماهایی كه خواستار طرح های او بودند افزایش یافت، چنان كه امروز تعداد كاركنان دفتر از 5-6 نفر در سال 1996 به حدود 350 نفر در كشورهای انگلیس،‌ آلمان، ‌ایتالیا ، ‌چین و كره رسیده و حدود 150 نفر كماكان در دفتر بولینگ گرین لین  كار می كنند.

 

Zaha Hadid, Vitra

 

Zaha Hadid, Prima, Installation Vitra

 

Zaha Hadid, Vitra, Fire Station

 

استودیو حدید 

این كه زاها حدید كار حرفه ای را از یك مدرسه شروع كرده، شاید تصمیم آگاهانه ای نبوده، اما قطعاً نشان دهنده اهمیت آموزش برای زاها حدید و معماری اوست. او كه در مدرسه معماری AA و در استودیوهای طراحی كولهاس  و الیا زنگلیس  درس خوانده، پس از فارغ التحصیل شدن بلافاصله در همان مدرسه شروع به تدریس طراحی كرد. حدید كه در دوران تحصیل ملكه عرب لقب گرفته بود، ‌از آغاز با طرح هایی كه معماری را به چالش جدی می كشید شهرتی به دست آورد. استادانش او را با استعدادترین و چالشگرترین شاگرد، و سیاره ای كه در مدار خودش می گردد می دانستند. این سال ها همزمان با اوج مباحث پست مدرنیسم در معماری بود و راب كریر یكی از چهره های شاخص پست مدرن هم در AA تدریس می كرد. نفوذ آن ها چنان بود كه كریر مشاور عالی شاهزاده چارلز شده بود. 

در واقع معماری زاها حدید و گروهی از معماران نوپای آن دوره، ‌واكنشی به معماری واپسگرا و منفعلانه پست مدرن بود. معمارانی مثل لیبسكیند ،‌ آیزنمن ،‌ چومی ، كولهاس و حدید، این تفكر معماری را با جدیت به چالش كشیدند و نمایشگاه MOMA در سال 1988 با عنوان معماری ضد ساختارگرا اعلام جنگی رسمی و ظهور نگرشی نو به معماری بود. زاها حدید پست مدرن را نوعی خیانت به معماری می داند. او سال 2008 در مصاحبه با مجله اكونومیست، درباره ‌كریر كه نماینده معماران تاریخ گرای دهه های 70 و 80 میلادی بود، می گوید: " آن سال ها، او خدای معماران تاریخ گرا بود؛ كسانی كه می گویند نمی توان بدون نگاه به پشت سر، پیش رفت. این موضع پست مدرن ها بود. اما جالب می شود كه یك پروژه عظیم را بدون نگاه به پشت سر طراحی كنید، مثلاً یك شهر را!"

 

Daniel Libeskind, Architect, Lodz-Poland, 1946

 

Peter Eisenman, Design


حدید تا سال 1987 شریك و همكار كولهاس در OMA بود و آتلیه طراحی خودش را هم اداره می كرد. سال های بعد در دانشگاه هاروارد مدرسه عالی طراحی در كرسی كنزو تانگه، دانشگاه ایلینویز، مدرسه طراحی در آلمان و مدرسه معماری دانشگاه ییل؛‌ طراحی معماری تدریس كرده و در حال حاضر استودیویی در دانشگاه هنرهای تجسمی وین دارد. 

در گفتگو با رم كولهاس در مجله Interview بعد از بردن جایزه پریتزكر، كولهاس می پرسد آیا درس دادن برای او مهم است؟ حدید پاسخ می دهد: "دیگر مثل 20 سال پیش و با شدت تدریس نمی كنم. روش من آن زمان متفاوت بود و همیشه سركلاس حاضر بودم. اما هنوز هم فكر می كنم چیزهایی هست كه فقط با آموزش می توان یادگرفت." در ادامه در پاسخ به كولهاس كه آیا آموزش امكان ورود به جنبه هایی را كه با كار حرفه ای اش قابل دسترس نیست به او می دهد،‌ می گوید:"قطعاً باعث می شود با آگاهی بیشتری پروژه را شروع كنید."

 

Rem Koolhaas, Architect, Rotterdam-Netherlands, 1944

 

دهكده جهانی 

نیروی كار دفتر حدید را اغلب دانش آموخته ها و دانشجوهای طراحی او و پاتریك شوماخر (پاتریك شوماخر از سال 1988 با دفتر زاها حدید همکاری دارد و در حال حاضر تنها شریك حدید است. او یكی از بنیانگذاران آزمایشگاه تحقیقات طراحی در مدرسه AA است.) تشكیل می دهند. معماران جوانی از سراسر دنیا كه با نظارت او به تحقیق و طراحی می پردازند و راه هایی نو در معماری را آزمایش می كنند. كلاس های حدید به رغم برخوردهای تند، ‌سخت گیری های عجیب و نقدهایی كه تا مرز توهین پیش می روند، جذابیت ویژه ای برای دانشجویان دارد. جلسات دفاعیه به دلیل شخصیت كاریزماتیك، رفتارهای غیرمتعارف و نقدهای هوشمندانه، ولی گاه بی نهایت تندش، همیشه جمعیت زیادی را گرد می آورد.

 

Zaha Hadid, Architect, Baghdad-Iraq, 1950

 

Patrik Schumacher, director of Zaha Hadid Architects


گوناگونی ملیت های مختلف همكاران حدید، رابطه دو طرفه ای با گستردگی جغرافیایی كار دفتر دارد، كه هیچ گاه محدود به قلمرو جغرافیایی خاصی نبوده، كما این كه اولین مسابقه ای كه برنده شد در هنگ كنگ؛ اولین ساختمانی كه ساخت در آلمان، و مهم ترین بناهای ساخته شده اش در آمریكا، چین و... است. با این كه دفتر اصلی حدید همیشه در لندن بوده، اما تا سال 2010 ساختمانی در لندن نساخته بود، در حالی كه دفتر او در بیش از 40 كشور پروژه ساخته شده یا در دست ساخت دارد. به ندرت پیش آمده كه دفتر در مسابقه ای در گوشه ای از دنیا شركت كند و یكی از كاركنان دفتر به زبان محلی آن منطقه آشنا نباشد. نكته ای كه باعث می شود همه مراحل كار، ‌از آماده كردن مدارك تا ارتباط با كارفرما یا مشاور بین المللی راحت تر انجام شود. جنبه دیگر این گوناگونی فرهنگی، ارتباطات این افراد در كشور خودشان و پروژه هایی است كه به واسطه آشنایی برای دفتر می گیرند. در این دفتر انگلیسی زبان سوم یا چهارم كاركنان است. چندی پیش حدید در مصاحبه با مجله اكونومیست در مورد محیط بین المللی دفتر و نقش تكنولوژی دیجیتال در آن گفته بود "آن ها با دانش دیجیتال به هم متصل اند" حقیقتی كه در محیط های حرفه ای معماری روز به روز فراگیرتر می شود.

 

Capital Hill Residance

 

Changsha Meixihu International Culture & Art 

 

BMW Central Building

 

Performing Art Center, ABU Dahbi


جالب است كه در Forum های شبكه مجازی داخلی دفتر كه Knowledge نام دارد و یك سایت داخلی به شكل wiki است كه همكاران در آن به تبادل یافته هایشان می پردازند، بیش از هر چیز script ها، كدها و پلاگین هایی برای Grasshopper ،Maya یا برنامه های مشابه دیده می شود. هر روز ایمیل هایی بین طراحان دفتر رد و بدل می شود كه حاوی script های مختلف است كه نه به زبان انگلیسی كه به زبان های Visual Basic ،‌Mel و Phython نوشته شده اند. 

یكی از دلایل اصلی ماندن حدید در لندن در طول این سال ها، امكان بهره گیری از بهترین مهندسان سازه جهان كه در لندن مستقرند بوده و در این زمینه پیتر رایس و شركت آروپ در موفقیت او سهم ویژه ای داشته اند.

 

آگاهی دیجیتال 

پیدایش تكنولوژی دیجیتال و نرم افزارهای نمایشگر در 20 سال گذشته نقش غیرقابل انكاری در طراحی و تولیدات دفتر حدید داشته. اما پایه های فكری و دستاوردهای او پیش از ورود این تكنولوژی به فضای معماری شكل گرفته بود. نكته قابل تأمل، ارتباط جالب ایده ها و ترسیمات اولیه حدید با دنیای دیجیتال جدید است. 

پاتریك شوماخر، شریك و یكی از قدیمی ترین همكاران حدید این پیوستگی و ارتباط را چنین توضیح می دهد: 

"اوایل دهه 80 حدید با طرح های فوق العاده ای كه با ترسیمات حتی فوق العاده تر شده بودند، دنیای معماری را تكان داد. یگانه بودن این ترسیمات باعث می شد به راحتی نتوان مفاهیم معمارانه درونشان را تعبیر كرد. همین برداشت های آزاد بسیاری را بر آن داشت كه آن ها را چیزی جز طرح های گرافیكی نبینند. این جا شباهت غیرقابل انكاری با گروهی كه اوایل دهه  90 نسبت به تجربه سطوح و صفحات در كامپیوتر تردید داشتند، دیده می شود. 

تكنیك های غنی اولیه حدید كه توان سازماندهی گروهی از اجزای بی شمار را در قالب تك میدانی از نیروهای هندسی داشتند،‌ در واقع پیش درآمد ابزارهای كامپیوتری امروزی بودند كه به وسیله شبیه سازی نیروهای متفاوت، توان دگرگون كردن فرم را دارند."

 

Zaha Hadid, Homeware collection 

 

البته زاها حدید هنوز هم به طراحی با دست اعتقاد دارد و همیشه به انعطاف این شیوه طراحی و امكان بداهه سازی آن اشاره می كند. در عین حال امكانات خارق العاده كامپیوتر در استفاده از ریاضیات و دقت زیاد آن را هم قبول دارد. برای كشف این امكانات جدید حدود پنج سال است كه یك بخش تحقیقات به نام Code كه مستقلاً در علوم كامپیوتر و امكاناتی كه می تواند در اختیار معماری بگذارد تحقیق می كند در دفتر ایجاد شده. حاصل این تحقیقات بنا به نیاز و ویژگی هر پروژه،‌ به خصوص در مراحل مقدماتی طراحی مورد استفاده تیم های مختلف طراحی دفتر قرار می گیرد.

 

Zaha Hadid, Edifici Torre Espiral sketch 

 

zaha hadid, hand drawing 

برگرفته از:
طالبی، هومن، "معماری برای زندگی، زندگی برای معماری"، فصلنامه معمار، مهر و آبان ماه 1391، شماره 75.
www.architure.com
www.archdaily.com
www.dezeen.com

نظرات

نظری وجود ندارد، اولین نفری باشید که نظری ثبت می کنید.