JEAN-MARIE TJIBAOU CULTURAL CENTER

بر پیش رفتگی ساحلی در میان خلیج ماگنتا و مردابی پوشیده از گیاه چندل، در جزیره ی کالدونیای جدید New Caledonia در جنوب اقیانوس آرام، یک ردیف سازه ی بومی شگفت انگیز از میان درختان سربرافراشته اند که به یک اندازه، هم کهن و باستانی به نظر می رسند و هم مدرن و مربوط به آینده؛ با آنکه بی اندازه بزرگ هستند به سبد حصیری شباهت دارند و با آنکه از چوب ساخته شده اند، شبیه به تلسکوپهای رادیویی به نظر می رسند؛ آنها هم یادآور فرهنگ بومی کاناک و مصنوعات و کلبه های بافته شده از مواد گیاهی هستند و هم نماد جنبه هایی از تمدن پیشرفته ی بشری و ابعاد کیهانی.

ساخت مرکزی برای بیان فرهنگ قوم کاناک، تصمصیمی بود که دولت فرانسه در طی کنفرانس صلح پس از شورش های سال 1984 و 1988 میلادی، در کالدونیای جدید New Caledonia اتخاذ کرد. این مرکز به نام رهبر قوم کاناک که در سال 1989 میلادی کشته شد، نام گذاری شده است. پروژه مذکور به عنوان سمبل استقلال قوم کاناک، با الهام گرفتن از معماری بومی منطقه، طراحی شده است. تصویر مجموعه از دور، یک نشان بارز محیطی است که مکمل و متمایز کننده منظره ساحل، از دور است. این تصویر از ده سازه کلبه مانند در ابعاد مختلف و به صورت سه گروه بوجود آمده است که هر بخش، به مثابه یک دهکده بومی و مستقل است. سازمان دهی پلان این بخش ها و فضاهای مدور آنها نیز دهکده های اقوام کاناک را تداعی می کند. یکی از دهکده های مجموعه ی تجیبائو Tjibaou، به نمایش ها و رقص های محلی، دهکده دوم به فضاهای نمایشگاهی و سومی به دفاتر اداری اختصاص دارد. در طرح پیانو Piano، به این عملکردها و روابط بین آنها، کاملا توجه شده است.

این ده کلبه در سه اندازه ی مختلف ساخته شده که از دریا همانند سه دهکده به نظر می رسند؛ بزرگترین آنها 28 متر ارتفاع و 13/5 متر قطر دارند و ارتفاع کلبه های متوسط و کوچک به ترتیب 22 و 18 متر و قطرشان 11 و 9 متر است؛ دور هریک از این کلبه ها دو ردیف پره ی چوبی چندلای قائم به شکل یک چهارم محیط دایره برپا شده، پره های ردیف درونی، مستقیم و بدون انحنا هستند و سقف را نگه می دارند، هرچند خودشان از ارتفاع سقف بالاتر رفته اند.

پره های بیرونی در پایین بیش از بالا شیب و انحنا دارند، آنها فقط نگه دارنده ی صفحات کرکره مانند پیش ساخته ای متشکل از تیغه های چوبی هستند؛ تعداد پره ها بسته به قطر کلبه متفاوت است.

پره های چوبی چندلا به شکلهای مختلف با اتصالات فولادی محکم شده اند، چراکه کلبه ها در زمان توفانهای شدید در معرض فشار عظیمی قرار می گیرند؛ فاصله ی پره های درونی در همه ی کلبه ها یکسان است و از این رو می توان از عناصر و لوازم یکسانی برای پر کردن این فواصل سود برد؛ مانند پنجره های ثابت و کرکره دار، کرکره های مات از شیشه ی لعابدار، صفحات چوبی عایق صدا، تاقچه ها و گنجه های کم عمق و قفسه های عمیق تر؛ با آرایش مختلف این عناصر می توان فضاهایی با شفافیت و نور و نماهای مختلف برای کاربرد های متنوع به دست آورد؛ بیشترین شفافیت فضا در کافه تریا به چشم می خورد و کمترین در مرکز سمعی-بصری.

مسئله اقلیم که به طور موازی با تحقیق در مورد ساختان های سنتی و انجام نمایش های پیشرفته بر ماکت های در ابعاد مختلف و خصوصا آزمون تونل باد دنبال شده بود، به راه حل جالبی ختم شد،که در آن از باد برای کنترل دمای دیوار دوجداره ی بیرونی و نیز تهویه طبیعی فضای داخلی استفاده شد. پیانو Piano در وصف پروژه می گوید:« ما در کالدونیا از فرهنگ محلی شان یاد گرفتیم که ساختمان ها، آواز می خوانند. ما کاملا قادر به انجام آن بودیم که ساختمان را طوری بسازیم، که وقتی باد می وزد از خود صدا تولید کند. بنابراین، این پیچیدگی ضرورتا از هندسه پیچیده به دست نمی آید. ساختمان واقعا خیلی ساده است. اما پیچیدگی از پوسته حاصل می شود. در عمل، این پوسته ساختمان است که تحرک دارد و با آب و هوا کار می کند».

این مجموعه و بناهای ساخته شده درآن، فقط تقلید صرف از "صندوقچه های" سنتی کاناک نیستند -نامی که به مسکن محلی داده شد- بلکه شکل خاص خود را از روش ساختن اقتباس کرده اند که خاص منطقه ی اقیانوس آرام است و در آن از تهویه ی مطبوع استفاده می شود. تهویه از طریق وارد کردن جریان هوای خنک در بخش فوقانی بنا انجام می شود. صندوقچه ها طوری طراحی شده اند  تا بادهایی را که تقریبا همیشه در یک جهت می وزد، دریافت کنند و پوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود. بدیهی است که این سازه ها طوری طراحی شده اند که در برابر هر رخداد اقلیمی، به ویژه طوفان های گرمسیری، تاب آورند. آرایش تمام پره ها و تیغه ها بر پایه ی شبیه سازیهای کامپیوتری بادهای منطقه ای و آزمایش تونل باد انجام شده تا بهترین حالت برای شرایط آب و هوایی محل یافته شود.

در کنار این مجموعه فرهنگی ساده و در عین حال پیچیده، یک مسیر گردشگری از مسیر پیاده ای که مراجعه کنندگان را از پارکینگ به درب ورودی هدایت می کند، جدا می شود و تا کنار تالاب امتداد می یابد. این مسیر از میان مناظر و پوشش های گیاهی متفاوتی می گذرد، و هر قسمت از آن موضوع مخصوصی از فرهنگ قوم کاناک از جمله آفرینش، کشاورزی، مسکن، مرگ و تولد دوباره را در بر می گیرد.

"مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو Jean-Marie Tjibaou Cultural Center" برای چشمان مدرنیست غربی ممکن است بیشتر احساسی و رمانتیک به نظر برسد تا خردورز و عقلانی؛ " رنزو پیانو Renzo Piano" شاید در این پروژه، بیش از تمام آثار خود در پیروی از شیوه ی طراحی مبتنی بر "بده بستان" با محیط، جسارت به خرج داده است؛ در عین حال و ضمن استفاده ی فراوان از سنتهای فرهنگی منطقه ی کاناک، فرم و ساخت هر جزء از ساختمان، از منطقی کاملا امروزی برخوردار است؛ حاصل کار، بنایی است که احساسی بسیار عمیق را در ما برمی انگیزد؛ در همان حال که عصر مدرن صنعتی را ترک می گوییم، در می یابیم که باید بیاموزیم نه فقط با زمین و محیط طبیعی، بلکه با فرهنگ های مختلف نیز همزیستی پیدا کنیم.

مرکز "تجیبائو Tjibaou" در پی یافتن این نکته است که فرهنگ چگونه می تواند در تعیین نوع معماری مورد نیاز نقش داشته باشد؛ در این روند از شیوه های طراحی پیچیده چندان استفاده نشده بلکه بیشتر نوعی گفتگوی آزاد با موقعیت موجود مکان مورد نظر صورت گرفته است.

آنچه که پیانو به عنوان مجموعه فرهنگی در نومه آ خلق کرده، به همان اندازه که از لحاظ فرم، نمادین است، از لحاظ عملکردی، واقع گرایانه است. این نما، مرحله جدیدی از ترکیب بین معماری و طبیعت، نوآوری و سنت را به نمایش می گذارد.