درس واره شماره 7- آغازگران عصر بیودیزاین

بیونیک Bionics نام خود را از کلمه یونانی "بیوس"  به معنای سلول حیاتی می گیرد و به مطالعه سیستم های بیولوژیکی Biological systems و فرآیندهای آن به منظور کاربرد در حل مسائل مهندسی می پردازد. این کلمه از واژه "بایون" Bion یونانی به معنی واحد حیات ریشه می گیرد. بیونیک Bionic که یکی از شعبه های دانش سیبرنتیک Cybernetic است به مطالعه همانندی ها و روابط بین ماشین (و مصنوعات ساخته انسان) و مغز و مطالعه آنچه که از حیات تقلید می شود، یعنی طراحی و ساختن اشیاء بر پایه دانسته های زیستی، می پردازد. این واژه نخستین بار توسط سرگرد جک.ای.استیل Jack.E.Steei افسر هنگ هوانوردی نیروی هوایی آمریکا به کار برده شد.

این فلسفه و نگرش به طراحی، با فرهنگ و آیین مردم شرق هماهنگی بسیاری داشته و به سبب ارتباط متقابل با قوانین کیهانی و پدیده های طبیعت، قابل تعمیم به عنوان اندیشه ای جهانی و ماندگار می باشد. مخلوقات طبیعت، با به کار گرفتن پیچیده ترین قوانین و روابط موجود در پدیده های جهان، نمونه بارزی از شاهکار های علمی، مهندسی و هنری را در پیکره خویش به نمایش گذارده اند.

به قول آرتور شوپنهاور Arthur Schopenhauer : فقط آثار اصیل، یعنی آنها که مستقیماً از باطن طبیعت و زندگی اقتباس شوند، مانند خود طبیعت و زندگی همیشه جوان و توانا می مانند زیرا تعلق به هیچ عصر معینی ندارند بلکه متعلق به انسانیت اند.

برج های تصفیه هوایی ( کازا باتلو) که شبیه فرم پیاز به نظر می آیند، Casa Batllo

• آنتونیو گائودی Antoni Gaudí:

آنتونیو گائودی Antoni Gaudí ، معمار مشهور اهل کاتالونیای Catalonia کشور اسپانیا Spain ، از جمله بزرگترین معماران جهان در اوایل قرن بیستم است. از جمله آثار فراوانی که در طول زندگی اش خلق کرد، هفت اثر که همگی در بارسلون Barcelona یا حومه آن قرار دارند، تحت عنوان واحد آثار گائودی Gaudi Works از سال 1984 در فهرست میراث جهانی یونیسکو UNESCO ثبت شده اند. نخستین آثار معماری گائودی Gaudi به سبک گوتیک Gothic Style و شیوه های معماری سنتی کاتالونیایی ساخته شدند، اما او خیلی زود سبک شخصی و متمایز خاص خود را در معماری پیدا کرد. آثار معماری گائودی Gaudi در زمره آثار جنبش هنر نو Art Nouveau قرار می گیرد که از پیش قراولان avant-gardeمعماری مدرن Modern Architecture و امروزی بود.

برج های تصفیه هوایی ( کازا باتلو) که شبیه فرم پیاز به نظر می آیند، Casa Batllo

گائودی Gaudi استفاده از قوس های سهموی، اشکال طبیعی و ارگانیک Organic و نوعی سیالیت را با سبک معماری خود آمیخت و با مطالعه دقیق اصول جاذبه و منحنی های زنجیری، به نوآوری های زیادی در زمینه معماری نائل شد مشهورترین اثر گائودی Gaudi در بارسلون Barcelona که این معمار مشهور 15 سال آخر عمر خویش را به تمامی صرف ساخت آن کرد، کلیسای معروف خاندان مقدس ساگرادا فامیلیا Sagrada Familia است که با مرگ نابهنگام وی در بیمارستان بارسلونا، بر اثر تصادف با تراموا در سال 1926 نیمه کاره ماند.

دنیای گائودی Gaudi که به خاطر آثارش در زمینه معماری، بناهای یادبود و طرح های اثاثیه و لوازم  بی نظیرش معروف گشته، همچون تندبادی با شکل و گستره ای غیر قابل تعریف است. تحسین پرحرارت و احترام عمیقی که از جانب تعداد نسبتاً کم پیروانش نثار وی شده بود، حلقه های بزرگی از همفکران امروزه را به وجود آورده است، اما  وی پیش از این جایگاه مناسبی در تاریخ معماری نداشته است. عده ای گائودی Gaudi را به عنوان معماری که اشکال رنگارنگ و فاقد هر گونه رسم از خود بر جای گذاشته (که خارج از رویه سنتی قرار میگیرد) می شناسند.

برج های تصفیه هوایی ( کازا باتلو) که شبیه فرم پیاز به نظر می آیند، Casa Batllo

• لوئیجی کولانی Luigi Colani:

لوئیجی کولانی Luigi Colani که در طول  دهه های اخیر سرگرم طراحی خصوصاً برای آینده است همچنان که از نامش بر می آید در اصل ایتالیایی Italian اما در آلمان Germany پرورش یافته و زندگی می کند.

وی به مدت چهار سال در یک مدرسه هنری (هنرستان) به تحصیل در نقاشی و مجسمه سازی پرداخت و از آنجا برای تحصیل در طراحی ماشین به فرانسه France رفت. سپس به برلین Berlin بازگشت و به استخدام رومیتش واگن ساز در آمد در نمایشگاه سال 1954 ژنو Geneva ، ماشین مسابقه ای بر اساس فیات 1100 عرضه داشت و به خاطر آن جایزه گل طلایی را به خود اختصاص داد. در این زمان وی مشغول طراحی کفش هایی برای خانه مد روز عالی فرانسوی شد و در سال 1960 جایزه پرطرفدار کفش طلایی را از آن خود کرد.

کولانی Colani نسبت به یک انقلاب فراگیر در طرح محصولات و ابزارها معتقد شده بود و شروع به جمع کردن هواخواهان و پیروانی کرد. اعضای گروه به 30 نفر بالغ شد اما این طرح به نتیجه نرسید کولانی Colani تصمیم گرفت که 10 سال بعدی زندگیش را به منظور پیگیری فلسفه طرحی که در نظر داشت، وقف فعالیت خلاق کند. وی قلعه ای قرون  وسطایی خرید و طرحش را به کمک چند دستیار انتخابی در آنجا به راه انداخت.

اساس فلسفه کولانی Colani بر مبنای الهام از طبیعت است که وی عمیقاً آن را معلم خود می داند. او برای پاسخ به بسیاری از سوالات بشر که بی جواب مانده است به طبیعت رجوع می کند. کولانی Colani طراحی است با گرایش هنری مشخص ولی برای جامعیت تفکراتش نیز شهرت دارد. وی شدیداً به همه انواع وسایل نقلیه، اعم از زمینی، دریایی و هوایی علاقه مند است اما در عین حال طراح لباس، مسواک و غیره نیز هست. مجله استرن Stern Magazine او را لئوناردو داوینچی Leonardo di ser Piero da Vinci عصر حاضر خوانده است.

طرح آرمان شهر ارگانیک، Bio Organic city

• طراحی آرمان شهر ارگانیک :

کولانی Colani در طول سال های اخیر، پس از رسم نقشه های بی شمار، با کنکاش ذهنی و ایجاد ایده هایی در توان خود، یک مدل 15 متری را با الهام از پیکر انسان طراحی کرد. سر این مدل مقر ادارات شهر است و شش های آن پارک بزرگی را شکل می دهد. در وسط این پارک، قلب مدل نشانگر محل نیروگاه است. شریان ها، نقش مسیرهای حمل و نقل را به عهده دارند. پنجه پاها با نواحی لامسه خود، مراکز اطلاع رسانی محسوب می شوند. همبستگی و تداخل عملکرد بین اعضا دقیقاً به وضعیت عملکردی یک شهر قابل تعبیر است. خیلی موارد دیگر که هنوز مورد نیاز شهرها نیست در بدن آدمی جای گرفته است. 

دست و ساعدهای گشوده شده حرکتی را به سمت محیط خارج ایجاد می کنند. دست در سمت راست بدن، مسیر بندرگاه های بزرگ و دست چپ محل فرودگاه است. حرکت دست ها نمادی از داد و ستد است. شریان های حمل و نقل همچون خطوط نصف النهار جغرافیایی در شهر کالبدی بسط یافته اند. بی تردید می توان این پروژه شهری را در فهرست آرمان شهرهای بزرگ گنجاند، حال آن که این یکی از رویاهای ساخته نشده کولانی Colani باقی می ماند. کولانی Colani تا بالاترین حد قابل تصوری در معماری، از اصول تثبیت شده یک گروه کاری فاصله می گیرد و این یعنی رویکرد وی به معماری با دیدگاهی غیر مغرضانه که با آزادی زیاد همراه است. از شکل های ارگونومیک Ergonomics یک فندک گرفته تا طراحی یک شهر با یک میلیون سکنه، وی طراحی یک مدل ذی حیات را به منصه ظهور می کشد که در آن هیچ گونه زوایای قائم وجود ندارد. دایره ها و خطوط منحنی زاینده شمای کلی یک شهر با یک میلیون سکنه در جزیره دماغه ای یانگزه چانگ Yangtze Chang کشور چین و به همان اندازه به وجود آورنده فضای داخلی یک اتاق جراحی و وسایل عمل، جلوه هایی از اتاق های حمام و آن آشپزخانه مشهور کروی شکل 1971 وی است. فضاهای ماهواره مانندی که خلق می کند نیز بخشی از یک مفهوم معماری تسخیر کننده است.

طرح آرمان شهر ارگانیک، Bio Organic city

• بررسی و مقایسه آثار و نظرات گائودی Antoni Gaudí i Cornet  و کولانیLuigi Colani:

به نحوی مشخص نقاط توافقی بین این دو هویت (هویت کولانی Colani identity و هویت گائودیGaudi identity) وجود دارد، (اگر چه در فاصله زمانی نسبتاً زیادی از هم قرار دارند) برخی کارهای گائودی Gaudi که برای اشکال سه بعدی دارای پیچ و خم های ملایم، در ترکیبات متنوعش معروف است، دنیای بی نظیری می سازد که شکل هایش مدیون فرم های موجود در طبیعت است. نکته ای که می توان درباره کارهای کولانی Colani نیز گفت.

کولانی Colani می گوید که هیچ خط مستقیمی در دنیا وجود ندارد، هر چیزی در سطح دنیای کوچک مثل سطح دنیای بزرگ از پیچ و خم هایی ساخته شده است که ذاتاً با خطوط مستقیم بیگانه اند. دنیا خودش برساخته از پیچ و خم هاست؛ من تنها میتوانم از قواعد و قوانین طبیعت اطاعت کنم، و تا آنجا که می دانم تنها طراحی هستم که به طور تمام وقت چنین کاری می کند.

آثار اخیر کولانی Colani در معماری، همانند طراحی اسباب و اثاثیه، همچون ترکیب تکراری ای از سطوح پیچ و خم دار سه بعدی، جلوه گر می شود که مشابه آن در کارهای اولیه دیده نمی شود. در ساختمان چند منظوره ای که وی طراحی کرده است، بعضی قسمت ها به شکل سلول های اندام وار Organic می باشد (مفهومی کاملا "غیر سنتی" با استانداردهای زمان خود). قبلاً، هنگامی که وی بر مبنای خطوط راست و سطوح هموار کارهایش را طراحی می کرده، گفته است که او همچون یک جوان هنرمند بر این عقیده بود که طبیعت  هر جنبه آن را که نام ببرید -گیاهان یا مخلوقات زنده-  اشکال تک نواخت و تک الگویی را ارائه نمی دهد.

موضوعاتی که گائودی Gaudi طراحی کرده است، نیز، مثل نمای ساختمان، نرده های پارک، حصار، مجرای تصفیه، پیش آمدگی بام ها یا دستگیره در، همگی دارای پیچ و خم، برآمدگی و موج می باشند.

نگرش گائودی Gaudi نسبت به طبیعت، به وسیله عقیده دیگری که داشته است به خوبی تبیین می شود: "انسان خلق نمی کند بلکه کشف می کند، بدین معنی که چون همه چیز در اشکال طبیعت پنهان است، هنرمند تنها می باید به درون آن رفته و کشفش کند".

 قله برج های کلیسای ساگرادا فامیلیا که شبیه به اسکلت رادیولارها هستند، Sagrada Familia

همچنین وی گفته است که همه جزئیات تولید چیزها، در کتاب طبیعت مندرج است. او به ژرفای طبیعت می نگریسته، طبیعتی قابل اعتماد و سپس به محیط مصنوعش زندگی می بخشیده است. کارهای گائودی Gaudi با تعجب و تحسین به غنا و علو طبیعت همراه است.

این تصویر از گائودی Gaudi همچون یک مشاهده گر طبیعت، اغلب با تصویر کولانی Colani که از میکروسکوپ سه بعدی به موجودات کوچک می نگرد مقایسه می شود. کولانی Colani می گوید من نگاه کردن از میکروسکوپم را برای انجام یک کشف خلاق، قاعده قرار داده ام و هر وقت به مشکلی برخورد کنم به آن مراجعه می کنم، چرا که زمین میلیون ها سال است که وجود دارد و در آن همه قوانین و روش های حل مشکل مندرج است. بشر مطمئناً چیزهای شگفت انگیزی می سازد اما نمی تواند با طبیعت رقابت کند.

در صحبت از حشرات، وی گفته است که آنها همه جواب ها به سوال هایی را که ممکن است در طی میلیون ها سال درباره پرواز بکنیم به ما عرضه داشته اند. آنچه را که من درباره اش صحبت می کنم طرحی نیست که برای ارضای نیازهای دورانی محدود از آن استفاده شود، بلکه طرحی ازلی است، چیزی است که ابداً با زمان تغییر نمی کند.

گائودی Gaudi نیز سعی دارد که ازلیت طرح در معماری را درک کند، همچنان که از قله های کلیسای معروف ساگرادافامیلیا Sagrada Família بر می آید. به همین دلیل است که مورخین در ارزیابی وی اختلاف نظر دارند.  هر چند تحسین کنندگان پرحرارت وی همزمان او را در اسپانیا Spain ، آلمان Germany و فرانسه France علَم کرده اند ولی برخی مردمان، امروز بی شرمانه متهمش می کنند و به تمسخرش می گیرند. اگر امروز گائودی Gaudi زنده بود بدون شک گنجینه دنیا را زیر میکروسکوپی سه بعدی می گرفت.

 قله برج های کلیسای ساگرادا فامیلیا که شبیه به اسکلت رادیولارها هستند، Sagrada Familia

در میان مهم ترین کارهای ملهم از طبیعت کولانی Colani ما میتوانیم از هواپیماهای آینده، وسایل نقلیه ای با سرعت بالای تک ریلی و وسایل مجهز به پاهای تاشونده که ما را به یاد دلفین، مرغ دریایی، ماهی کپور و سنجاقک می اندازند، نام ببریم. این کارها که مطمئنا فراتر از زمان و مکان هستند، یادآوری بسیاری از کارهای گائودی Gaudi است که در ابتدای قرن بیستم انجام شده است: ستون هایی شبیه تنه درخت نارگیل، برج های تصفیه هوایی که شبیه فرم پیاز به نظر می رسند، قله برج های کلیسای ساگرادافامیلیا Sagrada Família، که خیلی شبیه به اسکلت رادیولارها Radiolar هستند و نیز دیوارها و سقف های موج دار و پایه های میز (شبیه پاهای در حال حرکت) که کاملاً ماهم از طبیعت اند قابل ذکر هستند.

آنچه در این جا مهم است این که، کارهای کولانی Colani و اشکال طبیعت "شبیه به هم نیستند"، کارهای گائودی Gaudi نیز همین طور. اگر هنرمندی نسبت به خود خیلی سخت گیر باشد، ممکن است گاهی کارهایش را یکسره نادیده بگیرد. برای مثال در  شیر آب گروهه Grohe را که کولانی Colani طراحی کرده، شخص ممکن است به یاد یک قو بیفتد اما اگر نزدیک تر برود، وی در می یابد که شیر آب خطوط تمثیلی ای را می نمایاند که شباهت چندانی به قو ندارند. هیچ جزئی از آن، آن طور به نظر نخواهد رسید که بیننده را وادار کند که به یاد یک قو بیفتد.

اگر شخصی بخواهد به آثار کولانی Colani بی نظرانه و نه برای تفسیر یا نقد توجه کند، حس زندگی را در آثار وی نه به دلیل "تقلید" بلکه به واسطه مناسبت شکل در می یابد. به ویژه آن استعداد بذله گویی بی پیرایه و گرمی که همواره در تجربه تماس با چیزهای زنده همراه است (و آنچه از مجسمه سازی های هنری مور Henry Spencer Moore و هانیوا  Haniwa سرچشمه می گیرد) وقتی که توسط اثری به شخص انتقال داده می شود، وی را وادار می کند که احساسی فراعقلانی و طنزآلود از پستوی آنچه را که حیات، بشر و دنیا ارائه می دهند؛ داشته باشد. این تنها یکی از حوزه های فن طراحی است؛ "پیامی که به وسیله صفات انسانی طراح مستقیماً به قلب استفاده کننده انتقال داده می شود".

شیرآب گروهه،Fauset Grohe

شیرآب گروهه،Fauset Grohe

کولانی Colani طرح های جالبی در زمینه موتورسیکلت ها در بیست سال اولیه آثارش ارائه نموده است. وی در اوایل دهه 1950همسانی کامل بدنه یا پوشش موتورسیکلت با راننده را ضروری می دانسته است. این پیشنهاد خیلی کامل تر آن چیزی است که در موتورسیکلت ها و دوچرخه های مسابقه ای کنونی مجسم است. برای مناسب تر کردن آن، این فکر به میان آمد که با فشردن راننده در جای رانندگی اش، قالبی به وجود آورد.

ایده اصلی کولانی Colani در مماس بودن پیکره ماشین و راننده به نظر می رسد که با ابداعاتی ویژه توسعه بیشتری یافته است. ماموت Mammut 1100 که نمونه اش در طی سال72-1971  ساخته شده و دوچرخه  آینده گرای فراگ Frog که در سال 1973 ارائه شده است همانند مدل های دیگر همه زاییده آن ایده بنیادین می باشند که تأثیر اساسی و تازگی پیامشان را همچنان حفظ می کنند.

آنچه که مطالعه ما را در این نقطه هیجان انگیز می کند این است که روش ساختن یک قالب "به وسیله فشردن بدن آدمی مثل یک تمبر" به درون یک مدل (روشی که کولانی Colani عادت داشته که برداشتن را نسبت به سبک سازی دوچرخه با آن بیان کند) به وسیله گائودی Gaudi نیز مورد تجربه واقع شده است. این پیرو تام و تمام طبیعت، یکی از شاگردانش را بر یک صندلی با نشینمن پلاستیکی (انعطاف پذیر) نشانید تا فرورفتگی هایی با سطح طبیعی بسازد. گفته می شود که آنتونیو گائودی Antoni Gaudí روش های مشابهی را برای ساختن دستگیره های در استفاده کرده است.

تولیدات انجام شده به این روش، همگی به منظور آسایش مردم به نحوی عالی به عرصه می آیند. مسیر تلاش ها به سمت دگرگون ساختن ابزارها و ماشین های بی روح جهت استفاده به وسیله بشر در بسیاری از کارهای کولانی Colani (همچنان که در آثار گائودی Gaudi قابل مشاهده است) شاید ضرورتاً نه بر حسب یک روش بلکه چون یک "اصل راهنما" بوده است. کولانی Colani در آیرودینامیک Aerodynamics و وارد کردن نتایج آزمون های تونل باد در طراحی بدنه ی اتومبیل نیز بسیار ماهر است. آثار کولانی Colani ارائه دهنده ی انواع نادری ناشی از یک جهش ناگهانی نیستند؛ منتها روان کننده ی جریان اندیشه ای هستند که در زمان گائودی Gaudi از سرزندگی چندانی برخوردار نبوده است. در کارهای کولانی Colani به نظر می رسد که تمایلی در پیشروی به سمت فضای آینده وجود دارد. ریشه های این سنت مطمئناً تا گائودی Gaudi به عقب باز گردد.

قله برج های کلیسای ساگرادا فامیلیا که شبیه به اسکلت رادیولارها هستند، Sagrada Familia