درس واره شماره 8- گمراهی به وسیله ی هندسه های نوآورانه

معماری دیجیتال Digital architecture چیست؟ آیا به کار بردن این اصطلاح برای هر طرحی که به کمک کامپیوتر ایجاد شده صحیح است و یا این که این اصطلاح باید برای تولیداتی در نظر گرفته شوند که از توانایی ماشین ها برای هدفی بیشتر از ابزار ترسیم بهره می گیرند؟ حدود ده تا پانزده سال گذشته، به منظور مشخص کردن وجه تمایز این مفهوم از کاربرد به سرعت رو به رشد طراحیِ کامپیوتر Computer design، معماری دیجیتال اغلب با بُعد تجربی ( اکسپریمنتال Experimental Architecture ) شخصیت پردازی می شد که نسبت به تولیدات معماری سنتی بیشتر شناخته شده بود. در نتیجه، گرایش دیجیتال Digital و تجربی به اشتباه گرفته می شدند.

برج های مسکونی، دوبی, امارات متحده عربی، علی رحیم و هینا جمیله  Ali Rahim and Hina Jamelle

برج های مسکونی، دوبی, امارات متحده عربی، علی رحیم و هینا جمیله Ali Rahim and Hina Jamelle

برج های مسکونی، دوبی, امارات متحده عربی، علی رحیم و هینا جمیله  Ali Rahim and Hina Jamelle

معماری دیجیتال، در مفهوم ظریف تولید با استفاده از کامپیوتر در یک چشم انداز تجربی، از گرایش های وسیع تر کار در دنیای معماری معاصر جدایی ناپذیر است. به دلیل آنکه کوهن Thomas Samuel Kuhn، رایسر و همچنین هرتزوگ Jacques Herzog و دمورن Pierre de Meuron برخی از گرایش ها را با شفافیت خاصی تشریح کرده اند، جایگاه خاصی را درباره ی آنچه به معماری دیجیتال مربوط می شود، دارند.

فرانک گهری، مدلی برای پاویلیون گالری سرپنتاین، Frank Gehry, Serpentine Pavilion Gallery, 2008

فرانک گهری، مدلی برای پاویلیون گالری سرپنتاین، Frank Gehry, Serpentine Pavilion Gallery, 2008

در تاریخ طولانی مدت ارتباط میان فرهنگ دیجیتال Digital culture و معماری Architecture، نقطه تحول پست مدرن post-modern همراه با اهمیت فرمالیست Formalist به عنوان کلید پیشرفت های کنونی مطرح است. با انتشار مقاله پیچیدگی و تضاد در معماری Complexity and Contradiction in Architecture توسط رابرت ونچوری Robert Charles Venturii در سال 1966، پست مدرن با یک مرحله ی ساختار شکنی Deconstructive دنبال شد که در آن فرم معماری برای توضیح اصول متضاد محیط اطراف خود با توسل به ناهمگنی در نظریه گروه ها و قطعه قطعه سازی در نظریه آشوب مناسب بود. شبکه های متقاطع مرکز وکسنر Wexner Center for the Arts اثر پیتر آیزنمن Peter Eisenman در کلمبوس, اوهایو  Columbus ,Ohio که در سال 1989 ساخته شد، یکی از مهمترین پروژه های الگو واره ای آن زمان به حساب می آمد. هر چند فرم های نرم معماری دیجیتال معاصر در تضاد کامل با خشنونت ساختارشکنی، پروژه هایی را با شفافیت ناهمگن و اغلب شرایط متضاد جهت معرفی به ارث برده اند.

مرکز هنر وکسنر، کلمبوس، اوهایو،  Wexner Center for the Arts, Ohio, 1989

مرکز هنر وکسنر، کلمبوس، اوهایو،  Wexner Center for the Arts, Ohio, 1989  

فراتر از تمام این ها، فرم های ابتدایی معماری دیجیتال، به واکنش های مخالف ساختارشکنی مدیون هستند که در سال 1990 به وجود آمدند. یکی از قسمت های بیشتر عنوان شده این واکنش، مفهوم فولدینگ FOLDING است که گاهی به طور کامل و بیشتر اوقات به عنوان استعاره درک شده و محدوده کامل تولیدات معماری در طول آن دوره به ویژه در آمریکا America را شخصیت پردازی کرده است. کاربرد این اصطلاح، با ترجمه Le Pli (فولد) از ژیل دلوز Gilles Deleuze فیلسوف فرانسوی به انگلیسی رایج شد. در مطالعه ی متافیزیک Metaphysics لایبنیتس Gottfried Wilhelm von Leibniz، فولد Fold بر یکی از جنبه های خود تأکید دارد: امکان پیش بینی پیچیدگی در مفهومی متفاوت از گسستگی و برخورد مستقیم [قانون سوم نیوتن]. 

 جلد نسخه فرانسوی کتاب ژیل دلوز، فولد-لایبنیتس و باروک ، 1988

برای معمارانی مانند پیتر آیزنمن، افق های جدیدی را بر چیستی پیچیدگی گشود و همچنین این افق های جدید در مجموعه مقاله های تاثیرگذار گرگ لین Greg Lynn نظریه پردازی شدند. انتشار این مقاله ها در ویژه نامه مجله طراحی معماری AD: Architectural Design با عنوان "فولدینگ در معماری"Folding in Architecture در سال 1993 یک آلترناتیو برای دیکانستراکشن Deconstruction و فرقه مبتنی بر تقسیم شدن ( جدایش Fracture ) آن مطرح کرد؛ تا به این ترتیب یکی از اصطلاحات لین مورد استفاده قرار گیرد: دگرگونی نرم، شامل یکپارچه سازی فشرده از تفاوت های موجود در طول سیستم پیوسته و در عین حال ناهمگون. سخنان لین با دفاع از منحنی شوندگی Curvilinearity، انحنا پذیری Pliancy، ترکیب ملایم Gentle Blending و البته فولدینگ مدافع پیشرفت های هندسی به حساب می آمد، که به زودی استفاده از کامپیوتر را دنبال می کرد.

دانیل لیبسکند، توسعه موزه ویکتوریا و آلبرت، 1996,Development of project: Victoria and Albert Museum

از اواسط دهه 1990 و پس از آن کامپیوتر به ابزار ضروری در اکتشافات فرمال معماری مبدل شد. گرگ لین هم به زودی به یکی از طرفداران ماشین و یکی از نظریه پردازان  تأثیرگذار اصول طراحی جدید تبدیل شد. پس از پیشرفت های ابتدایی طراحی کامپیوتری، تمام انواع جدید و فرم های خاص بر روی صفحه های نمایش ظاهر شده بودند. بعضی از این فرم ها محیط زیست ساخته شده را دگرگون کردند.

در میان آنها، باید به ساخت احجام نرم، یادآور پرقدرت زندگی ارگانیک Organic اشاره ویژه ای داشت، که پس از معرفی در مقاله "فولدینگ در معماری" آشکار شده بود. گرگ لین برای مشخص کردن آنها اصطلاح بلاب Blob (ابژه بزرگ باینری Blob: Binary Large Object)، را ابداع کرد. اگر چه این اسم از نظر تکنیکی صرف، اشاره به اصطلاح مدل سازی بلاب Blob Modeling (یک مدول در نرم افزار Wavefront که توسط همان معمار مورد استفاده قرار می گرفت را داشت)، پیش از آن در فیلم اپونیموس Eponymons تفسیر شده بود، که در آن ماده آمیب مانند بیگانه ای که از ماده ای ژلاتینی ساخته شده شهر کوچکی را در آمریکا مورد تهدید قرار داده بود.

میان اصطلاحات فنی و غیرفنی، این اصطلاح مفهوم دو پهلویی را که فرم های تولیدی کامپیوتری با معماران مواجه می شدند را انعکاس می داد، که بیشتر از تعداد اندک اکتشافات اولیه بوده. اغتشاش بصری برای چشمان آموزش دیده در فهم واژگان معماری مدرن، در واقع می تواند به عنوان نتیجه یک فرقه ی غیر متعارف برای جدید و به روز بودن باشد. علی رغم این مفهوم مبهم، بلاب به سرعت به واقعیت تبدیل شد. معماری بلاب Blob Architecture، مربوط بود به طراحان جوان طراحی دیجیتال Digital Design، مانند لارس اسپویبروک Lars Spuybroek همراه با شخصیت های تاریخی معماری تجربی دهه های 1960 و 1970 مانند پیتر کوک Sir Peter Cook عضو سابق آرشیگرام ARCHIGRAM، یا جان کاپلیکی Jan Kaplický از شرکت سیستم آینده Future Sytems، استودیوی اسپویبروک Spuybroek Studio.

ناکس Nox، با ساختن پاویلیون آب ( Water Pavilion 1993-1997 ) راه جدیدی گشود.

ناکس/ لارس اسپویبروک، Htwoo Expo، نیلتژه جانز Neeltje Jans ، هلند، 1993-1997

ناکس/ لارس اسپویبروک، Htwoo Expo، نیلتژه جانز Neeltje Jans ، هلند، 1993-1997، 

چند سال بعد، نخستین الگوی معماری بلاب ،توسط پیتر کوک Peter Cook و کاپلیکی Kaplický با موزه هنر کنستاس گراس اتریش KUNSTHAUS GRAZ IN AUSTRIA و فروشگاه زنجیره ای سلفریجز در بیرمنگام  SELFRIDGES BIRMINGHAM انگلستان ساخته شد. اینکه گرایش بلاب، به راحتی با کوک یا کاپلیکی منطبق شد، بیانگر چگونگی به ارث بردن معماری دیجیتال فراتر از قسمت های پست مدرن و فولدینگ از تحقیقات معماری تجربی گذشته، با آغاز غلاف ها و حباب های گوناگون مختلف آرشیگرام Archigram می باشد.

پس از آن، بلاب ها تنها جهت معماری دیجیتال نبودند. آنها برای شروع، بخشی از بررسی های گسترده تر در ارتباط با خاصیت های توپولوژیکی Topological سطوح و احجام و پیوند آنها با عملکردهای هندسی به حساب می آمدند که امکان مدل سازی آنها در کامپیوتر وجود داشت.

پیترکوک و کالین فورنیر، موزه هنر گراتس GRAZ ART MUSEUM ، اتریش،  2003

جان کاپلیکی و آماندا لوت، ساختمان سلفریجز  SELFRIDGES ، بیرمنگام، 2003. 

بلاب ها به طور یکسان با مسیر اصلی هندسی کنتراست داشتند، تا اوایل دهه 1990 تحقیقات هندسه ی پیچیده، معمولاً مترادف بود با سهمی گون ها یا هذلولی ها، مانند آنچه که برای پوسته های بتنی یا سازه های کششی، یا برای فرم های نرم مستحکم قالب های پلاستیکی و سازه های بادی مورد استفاده قرار می گرفتند. پیشرفت نرم افزارهای کامپیوتری این وضع را تغییر داد و این امکان را فراهم آورد تا معماران دیجیتال محدوده لغات فرمال خود را به طور چشمگیری توسعه دهند. نه تنها صرفاً تنوع اشکال، بلکه امکان تعریف کردن دقیق آنها با استفاده از مدل سازی کامپیوتری نیز موضوع جدیدی به حساب می آمد.

این تغییر از گسترش طیف وسیعی از تکنیک های مدل سازی هندسی جدایی ناپذیر است. در کنار مدل سازی وایرفریم Wireframe و سالید Solid، باید به نربز ( NURBS ( Non-uniform rational B-spline، که در نرم افزارهایی مانند مایا Maya Software یا راینو Rhino Software وجود دارد اشاره ی ویژه ای داشت. نرم افزار های این چنینی بیشتر از تکنیک های دیگر، این امکان را فراهم می سازند تا طراحان بتوانند با منحنی ها، سطوح و احجام در یک روش بسیار قابل احساس، تعامل برقرار کنند تا به این ترتیب بتوانند تغییر شکل های پیچیده را طوری تولید و تجسم کنند که گویی اشیاء در فضا، فشرده، دراز، خم یا تنگ می شوند. در این رابطه، علی رغم محدودیت های آنها، نربز NURBS سمبلی از فضای خلاق به حساب می آید که دریچه ای توسط  مدلسازی روی آن گشوده شده بود.

UNStudio، بطری کلاین، klein-bottle design by UNStudio 

پیشرفت های اخیر طراحی پارامتریک Parametric design، مطابق با مختصات متفاوت پروژه ها فراتر از یک سمبل به حساب می آید، به طوری که انواع تغییرات، حتی با هندسه ای بسیار پیچیده به یک امر ساده تبدیل شده است. پاتریک شوماخر Patrik Schumacher همکار دفتر زاها حدید Partner at Zaha Hadid Architects در سخنرانی سال 2008 دو سالانه ی ونیز Venice، آنچه را که "پارامترگرایی" Parametricism نامیده بود مورد ستایش قرار داد؛ پارامترگرایی، مفهوم جدیدی برای معماری به حساب می آمد که توانایی دستیابی به سیالیت در تمامی مراحل و تمامی مقیاس ها، از اسکیس های ابتدایی تا ساخت و ساز، از ساختمان های منفرد تا کمپوزسیون بزرگ شهری را برای طراحان فراهم می آورد. اگر چنین دیدگاهی قطعاً تا آنجا ساده باشد که موانع فنی و اقتصادی مربوط به فعالیت های روزانه طراحان را کاهش دهد، طراحی پارامتری باعث می شود پیچیدگی های هندسی کنترل پذیر شود.

پاتریک شوماٍخر  Patrick Shoemaker