درس واره شماره 54- OMA- AMO چیست؟

سال 1975 رم كولهاس Elia zenghelis ,Zoe Zenghelis ،Rem Koolhaas و OMA ,Madelon vriesendrop را تأسیس كردند كه از آن زمان در زمینه ‌معماری، ‌شهرسازی و پژوهش فرهنگی كار، مطالعه و طراحی می كند. OMA پس از مدتی با شركت در چند مسابقه معماری از جمله توسعه پارلمان هلند 1978،‌ پارك لاویلت پاریس ZKM ،1982 آلمان 1989،‌ كتابخانه ‌دانشگاه ژوسیو  و كتابخانه ‌مركزی پاریس 1993 شهرت و اعتبار قابل ملاحظه ای كسب كرد و در اوایل دهه 90 نیز توانست چند پروژه‌ تأثیرگذار مثل Nexus Housing در فوكوكا  1991، ‌مركز هنری Kunsthal در رتردام 1992 و Euralille طرح جامع مركز شهر لیل Lille  در فرانسه 1994 را تكمیل كند.

Rem Koolhaas, Architect, Rotterdam-Netherlands,1944

Zoe Zenghelis, Architect, Athens- Greece, 1937

Zoe Zenghelis, Architect, Athens- Greece, 1937

Madelon Vriesendorp, Artist, Bilthoven-Dutch, 1945

Nexus World Housing, Rem Koolhaas, Fukuoka-Japan, 1988-1991 

Kunsthal, Rem Koolhaas, Rotterdam-Netherlands, 1987-1992 

 Euralille, Rem Koolhaas, Lille-France, 1989-1994

OMA هم اكنون در رتردام، هنگ كنگ، ‌نیویورك  و پكن  دفتر فعال دارد و توسط هفت نفر : shohei shigematsu ‌,Reinier de Graaf ‌,Ellen van loon ،Lyad Alsaka ,David Gianotten ,Victor van der chijs و رم كولهاس  اداره می شود كه فقط رم كولهاس از موسسان اولیه همچنان حضور دارد و بقیه شركا از اواخر دهه ‌90 و با مسئولیت های دیگری وارد دفتر شده اند. 

در طول این سال ها OMA پروژه هایی در مقیاس های متفاوت، با گونه ها و عملكردهای متنوع را در بسیاری از كشورهای جهان و در همه قاره ها  به انجام رسانده، از جمله در چین ، روسیه، امارات، ‌قطر، آمریكا، ‌نیجریه و اغلب كشورهای اروپایی. برج تجارت بورس در Shenzhen چین، برج رتردام در هلند، مجموعه مركزی G-star Raw در آمستردام  و سه ساختمان آموزشی در قطر از طرح های OMA هستند. از پروژه هایی كه ‌به بهره برداری رسیده اند ساختمان برج تلویزیون چین CCTV در پكن و پروژه توسعه دانشكده‌ معماری كرنل در آمریكا را می توان نام برد.

 Shenzhen Stock Exchange, Rem Koolhaas, Shenzhen-China, 2006-2013

Rotterdam Tower, Rem Koolhaas, Rotterdam-Netherlands, 1997-2013 

G-Star Raw HQ, Rem Koolhaas, Amsterdam-Netherlands, 2008-2014

Qatar National Library, Rem Koolhaas, Doha-Qatar, 2014

 CCTV HQ, Rem Koolhaas, Beijing-China, 2002-2012

Milstein Hall Cornell University, Rem Koolhaas, New York-Usa, 2006-2011

ساختار سازمانی 

OMA در حال حاضر و به خصوص از حدود سال 2000 به بعد از لحاظ ساختار سازمانی و نحوه ‌اداره،‌ شكل یك كمپانی نسبتاً ‌بزرگ را به خود گرفته است. كه دفتر مركزی آن در رتردام و دفاتر دیگر در نیویورك، ‌پكن و هنگ كنگ هستند و همچنان با وجود بحران اقتصادی در جهان، در سال های اخیر از لحاظ كمی رشدی نسبتاً صعودی را طی كرده است. از بین بیش از 300 نفر كارمند،‌ نزدیك به 200 نفر در دفتر رتردام و بقیه در سه دفتر دیگر مستقر هستند و تعدادی نیز در مواقع لازم بین دفاتر به صورت موقت جابه جا می شوند. 

بخش های اداری اصلی دفتر شامل روابط عمومی، ‌نیروی انسانی،‌ حسابداری، ‌آی تی، ‌امور قراردادها،‌ بازاریابی، آرشیو و تجهیزات،‌ در دفتر رتردام مستقرند و بقیه ‌دفاتر بیشتر به شكل استودیوی طراحی هستند. به طور كلی پروژه ها بر اساس موقعیت جغرافیایی بین این دفاتر تقسیم می شوند، به نحوی كه دفتر نیویورك مسئول پروژه های قاره آمریكا،‌ دفتر هنگ كنگ و پكن مسئول پروژه های شرق آسیا و دفتر رتردام مسئول انجام پروژه های خاورمیانه و اروپا است. 

از بخش های داخلی و مهم دفتر كه در ارتباط مستقیم با مدیریت اند،‌ روابط عمومی مسئول ارتباط با نشریات و مجلات برای چاپ پروژه ها و همچنین برنامه ریزی نمایشگاه ها و سخنرانی های دفتر است. بخش نیروی انسانی مسئول امور اداری كارمندان،‌ استخدام نیروی كار جدید بر اساس درخواست بخش های مختلف دفتر و همچنین مسئول بررسی حدود 50 سابقه كاری و تحصیلی دریافتی روزانه است. بخش بازاریابی نیز با تجزیه و تحلیل اوضاع كار در كشورهای مختلف و بررسی پتانسیل های هر منطقه، ‌و در ارتباط مستقیم با مدیران دفتر،‌ در مورد شركت در مسابقات یا ورود به بازار كشورهای مختلف تصمیم گیری و اقدام می كند.

OMA Main Office, Rotterdam-Netherlands

OMA, Maquete Room

OMA, Taipei Performing Arts Center Maquete

OMA, Media Center In Berlin Project Maquete

در نتیجه‌ تمركز بر كار خلاق طراحی،‌ كاركنان بخش طراحی OMA  به جز تعداد محدودی گرافیست، ‌ویراستار،‌ محقق و برنامه ریز فرهنگی، همگی معمار و یا دانشجوی معماری هستند كه بنا بر نوع مهارت ها و قابلیت ها در بخش های مختلف دفتر و فازهای مختلف پروژه كار می كنند. بدین ترتیب در OMA بخش فنی- مهندسی و در نتیجه افرادی با تخصص فنی وجود ندارند. در حالی كه تمام خدمات فنی و مهندسی، ‌اعم از سازه، ‌تأسیسات، ‌نورپردازی، ‌آكوستیك، طراحی صحنه، برآورد قیمت،‌ مهندسی آی تی،‌ مهندسی نما،‌ ترافیك و غیره به شكل خرید خدمت و توسط مشاوران متخصص هر بخش انجام می شود و در بسیاری موارد بخش عمده ‌خدمات مهندسی را یك شركت مهندسی مادر مثل آروپ Arup انجام می دهد. در نتیجه هر پروژه در شبكه ای متشكل از OMA به عنوان طراح مادر،‌ به همراه متخصصان ویژه هر بخش اداره می شود كه نه تنها شامل خدمات مهندسی بلكه در بسیاری موارد شامل مشاوران فرهنگی و هنری،‌ جامعه شناسان، ‌طراحان منظر‌، ‌هنرمندان، طراحان كتاب و غیره است. در مواردی نیز موسسات آموزشی بزرگ مثل دانشگاه هاروارد‌،‌ بخشی از شبكه‌ حرفه ای OMA/AMO هستند، ‌به عنوان نمونه می توان از كتاب Project on the city نام برد كه نتیجه‌ همكاری OMA و رم كولهاس با دانشگاه هاروارد است و در دو جلد به چاپ رسیده است: جلد اول با موضوع توسعه‌ شهری در چین و جلد دوم با مضمون خرید.

Arup Engineering Company Logo

 Project On The City Book

استفاده از شبكه‌ گسترده ای از افراد و موسسات باعث توسعه‌ قلمروی دفتر معماری می شود كه می تواند از تمام قابلیت های خارج از دفتر استفاده ‌بهینه و در نتیجه انرژی و تمركز بیشتری را در داخل دفتر بر كار خلاق طراحی صرف كند. 

پروژه های طراحی داخلی OMA در قالب تیم های چند نفره انجام و توسط بخش های نیروی انسانی، ‌مدیریت دفتر و همچنین مدیران پروژه سازماندهی می شوند. در طول انجام پروژه، ‌تعداد و سمت افراد تشكیل دهند‌ه‌ هر تیم،‌ بسته به نیاز، فاز طراحی و همین طور بودجه پروژه تعیین می شود. تعداد افراد هر تیم از دو تا حدود بیست نفر می تواند متغیر باشد، اما میانگین افراد یك تیم حدود چهار تا ده نفر است و تیم هایی با تعداد كمتر و بیشتر استثنا هستند. در مقاطع مختلف مثلاً در زمان تحویل پروژه نیز بنا به نیاز افرادی به تیم اضافه می شوند و یا تیم را ترك می كنند. هر پروژه حداقل یك معمار مسئول دارد و حداقل یكی از سهامداران اصلی دفتر از جمله خود رم كولهاس مدیریت پروژه را به عهده دارد و در موارد بسیاری نیز بیش از یك نفر، پروژه ها به طور دائمی و متناوب در جلسات حضوری و یا به شكل مكاتبه با آن ها در میان گذاشته و از آن ها نظرخواهی می شود. در واقع این تیم طراحی است كه پروژه را پیش می برد و مدیریت دفتر،‌ طرح و یا پروسه طراحی را نقد،‌ نظرات خود را به تیم منتقل و در مورد گزینه های مناسب و نحوه ادامه ‌كار تصمیم گیری می كند. 

علاوه بر این، در جلساتی كه به طور منظم و به دفعات در طول سال برگزار می شود، این مدیران، ‌پروژه های خود را برای دیگران ارائه و پیشبرد پروژه را گزارش می كنند. در نتیجه این جلسات، ‌همگی راجع به نحو‌ه پیشرفت هر پروژه و اصولاً خط مشی دفتر نظر می دهند و گروهی تصمیم گیری می كنند.

The New Chu Hai College, Hong Kong

The New Chu Hai College, Maquete

 A Part Of OMA Team

پیشبرد پروژه ای به نام OMA 

موسسان OMA از ابتدا، با نامگذاری غیرمتعارف دفتر -دفتر معماری كلانشهر  و بر خلاف سنت دفاتر معماری كه اغلب نام یك شخص را دارند، با نگاهی نو به معماری،‌ چه در زمینه ‌روش شناسی طراحی و چه در رابطه با قلمروی نفوذ معماری به عنوان یك حرفه، اساس تفكر دفتر را پایه ریزی كردند كه در شكل كلی تا امروز ادامه یافته و همچنان در حال شكل گیری است. 

همان طور كه از نام اولیه دفتر بر می آید، در آن زمان پروژه اصلی OMA،‌ تحلیل و طراحی معماری در بستر شهر بود و همواره، شهر با تمام پیچیدگی های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از اهمیت ویژه ای در كار آن ها برخوردار بوده. همین طور استفاده از ابزارهای غیرمعماری مثل روزنامه نگاری، پژوهش ‌و تصویرسازی، از ویژگی های این دفتر و نوع برخوردش با معماری بوده و هست. ریشه های این طرز فكر را باید در پیشینه حرفه ای موسسان این دفتر به ویژه رم كولهاس جستجو كرد كه پیش از هر چیز، یك منتقد، ‌روزنامه نگار و فیلمنامه نویس بود تا یك معمار. او همراه با تصویرسازی "مادلن فریزندورپ" دیدگاه خود نسبت به معماری و شهر را سال 1978 در كتاب نیویورك هذیانی منتشر كرد كه خود آن را بیانیه شروع كار OMA و كار حرفه ای خود می داند. 

در عین حال نباید فراموش كرد كه امروز،‌ به رغم حفظ بسیاری از اصول فكری اولیه، با توجه به شرایط روز جهان، گسترش دفتر و همین طور به پشتوانه تجربه 37 ساله،‌ تغییرات ساختاری و نظری زیادی نیز در این دفتر صورت گرفته كه بیشتر نتیجه پویایی و انعطاف پذیری در به روز نگاه داشتن دفتر، از نظر عملی و تئوریك است. چنان كه اخیراً Victor van der Chijs مدیر دفتر، ‌در سخنرانی در مركز Barbican لندن، OMA را "یك كار در حال پیشرفت و ناتمام" نامید و آن را یك "شركت خلاق" به جای یك "دفتر معماری" توصیف كرد كه چشم اندازی فراتر از معماری دارد.

 Delirious New York Book

Delirious New York

Victor Van Der Chijs, Enterpreneur, Ede Netherlands, 1960

 Barbican Hall, London-Uk

ویژگی های كم نظیر و بارز OMA ‌عبارتند از:

•  تأكید بر طراحی خلاق شبانه روزی، ‌به شكل تیمی و در قالب ساختاری نسبتاً افقی. به این معنی كه به رغم سلسله مراتب شغلی،‌ حتی در پایین ترین سطح، ‌افراد بسته به قابلیت های طراحی و فكری، ‌امكان پیشبرد ایده خود در تیم را دارند و پروسه طراحی از بالا به پایین تنظیم نمی شود.
•  روش شناسی ویژه طراحی در ارتباط تنگاتنگ با مطالعات فرهنگی، ‌سیاسی و اجتماعی و استفاده ‌پیوسته از ماكت، دیاگرام و تصویرسازی در تمامی مراحل طراحی‌.
• علاقه‌ بیش از اندازه به تولید كتاب به عنوان ابزاری برای فكر كردن و تولید ایده و همچنین ارائه كار مطالعه و طراحی به خارج از دفتر. در همین زمینه در سال 2010 نمایشگاهی در مدرسه AA لندن با عنوان "Book Machine" برگزار شد كه در آن مجموعه بسیار بزرگی از كتاب های دفتر در یك كتاب چند هزار صفحه ای به نمایش گذاشته شد.
•  انعطاف پذیری و پویایی در سیاست گذاری های دفتر با توجه به شرایط روز و تغییرات جهان، ‌از لحاظ تئوریك و در زمینه اداره و مدیریت آن.

OMA, AA School Of Architecture, Exhibition

Part Of OMA Books In AA School, Exhibition

  مهم ترین ویژگی OMA در مقایسه با سایر دفاتر معماری، ‌وجود یك اتاق فكر و دفتر پژوهشی فعال به نام AMO است كه در قلمرویی فراتر از كار معماری، ‌در زمینه رسانه، سیاست گذاری، ‌برنامه ریزی شهری، زیرساخت، انرژی، ‌برنامه ریزی آموزشی، تكنولوژی،‌ مد لباس و مطالعات فرهنگی – هنری،‌ تحقیق و ایده پردازی می كند؛‌ از مطالعه برای پروژه های فرهنگی اتحادیه ‌اروپا تا ارائه كانسپت و مطالعه برای شبكه جدید انرژی در قاره های اروپا و آمریكا. AMO كه بخشی از دفتر رتردام است،‌ در مواردی مستقل عمل می كند و در موارد بسیاری نیز به موازات OMA و به عنوان پشتوانه‌ فكری آن فعالیت دارد. Reinier de Graaf یكی از شركای اصلی دفتر، رسماً ‌اداره ‌AMO را به عهده دارد در حالی كه این بخش به طور مستمر و مستقیم با تمامی شركای دفتر به خصوص رم كولهاس در ارتباط نزدیك است،‌ چرا كه نقشی كلیدی و مركزی در پیشبرد سیاست های فكری دفتر دارد. 

از دیگر پروژه های AMO می توان از همكاری دائمی با طراح مشهور لباس  پرادا برای تصویرسازی،‌ به روز رسانی وب سایت و طراحی صحنه نمایش های فصلی آن، ‌و همین طور ارائه طرح جامع فرهنگی برای موزه Hermitage در سن پترزبورگ روسیه نام برد. 

AMO همچنین در دو سال گذشته تاكنون كار برنامه ریزی درسی و تهیه‌ طرح آموزشی مدرسه‌ معماری و تازه تأسیس Strelka در مسكو  را به عهده دارد. در عین حال فعالیت گسترده ای را در قالب تحقیقات و ایده پردازی در زمینه انواع انرژی های قابل بازیافت و نیز پیشنهاد شبكه های انرژی در مقیاس فراقاره ای داشته كه به شكل پروژه،‌ كتاب و سخنرانی ارائه شده اند. 

در نهایت باید اضافه كرد كه OMA علاوه بر یك دفتر معماری، ‌یك طرز فكر است كه از ابتدای تأسیس تا امروز در زمینه هایی چون روش خاص طراحی، ‌روش فكركردن و اداره ‌دفتر طراحی تأثیر گسترده ای بر حرفه ‌معماری و حتی فراتر از آن گذاشته كه از طرق مختلفی چون كتاب، پروژه و شاید از همه مهم تر، ‌با تربیت نسل های مختلفی كه در این دفتر مشغول به كار بوده اند، ‌اتفاق افتاده است. نشانه های این تأثیر را می توان به وضوح در خط مشی تعداد زیادی از دفاتر معماری مطرح كه بعد از OMA و غالباً توسط كارمندان آن تأسیس شده اند،‌ مشاهده كرد،‌ گر چه در بسیاری از موارد به دركی سطحی از این طرز فكر محدود می شود كه همچنان از نظر كیفیت، با اصل آن بسیار فاصله دارد.

Reinier de Graaf, Architect, Netherlands, 1964

Prada, Fashion Accessory Company

Hermitage Museum Saint-Rem Koolhaas, Petersburg-Russia, 2003-2005

 Strelka Institute, Rem Koolhaas, Moscow-Russia-2010