درس واره شماره 25- نیمکت در فضاهای شهری

خانه ای بدون مبلمان را تصور کنید؛ درست مثل وقتی که در حال اسباب کشی به خانه ای جدید هستیم؛ بدون فرش، بدون  پرده، بدون مبل... چه حسی پیدا می کنید؟ آیا اصلاً می شود به چنین جایی، "خانه" گفت؟ مسلم است که دل مان می خواهد هر چه زودتر این فضای خالی را با اسباب و مبلمانی که در اختیار داریم، پر کرده و احساس آرامش و رضایتی بدین وسیله در خود ایجاد کنیم. هنگامی که هر یک از اثاثیه به تدریج در جای مخصوص خود قرار داده شدند، می توان نگاهی به اطراف انداخت و گفت که "اینجا، یک خانه است".

 

 

بدیهی است که این مبلمان با توجه به سلیقه و همچنین بودجه و امکاناتی که در اختیار داریم، متفاوت بوده و درجه متفاوتی از راحتی و زیبایی و البته رضایت را نیز به دنبال خواهد داشت؛ چرا که کیفیت فضایی متفاوتی ایجاد خواهد کرد. اما هر چه باشد در مقایسه با فضای خالی اولیه، بالاخره یک "خانه" خواهد بود. این شعار را حتماً زیاد شنیده اید که "شهر ما، خانه ما".

 

 

صرف نظر از اینکه در ابتدا این شعار به چه منظوری به کار رفته است و با توجه به مقدمه ای که آورده شد، آیا می توان شهری را که فاقد هر گونه مبلمان شهری است، یک شهر واقعی دانست؟ شهری بدون ایستگاه های اتوبوس، بدون باجه های تلفن عمومی، بدون سطل های زباله، بدون چراغ ها، نیمکت ها و ... در چنین شهری، هیچ کس نمی تواند احساس یک شهروند حقیقی بودن را در اعماق قلب خویش حس کند چرا که در چنین شهری، آسایش و خشنودی جایی ندارد.

 

همانطور که هر قسمتی از یک خانه، مبلمان خاص خود را دارد - به عنوان مثال بعید است کسی تختخواب را در آشپزخانه، مبل ها را در حمام و یخچال و اجاق گاز را در اتاق خواب قرار دهد - هر بخشی از شهر نیز مبلمان خاص خود را می طلبد. طبیعی است که در برخی از اماکن شهری نیاز به تعداد و انواع بیشتری از مبلمان باشد، به عنوان مثال در پارک ها، میدان ها و فضاهای خرید عمومی در مسیر خیابان ها و ... مبلمان های شهری می توانند بر یک فعالیت یا منظره خاص تأکید کرده و بدان جلوه بیشتری می بخشند.

 

همچنین با توجه به نوع آب و هوا در هر فصل، این مبلمان ها ممکن است متفاوت باشند. عناصری که در دکوراسیون فضاهای شهر به کار می روند، قادرند حسی خاص در آن فضا ایجاد کنند؛ جایی برای ایستادن، جایی برای مکث کردن، جایی برای گرد هم آمدن و... بر این اساس نیازهای فیزیکی یک مکان و افرادی که از آن استفاده می کنند و رعایت امنیت آنها به هنگام استفاده باید در طراحی و مکانیابی این عناصر در نظر گرفته شود. بسیار دیده و شنیده اید که "نیمکت ها از ابتدایی ترین عناصر مبلمان شهری هستند". نوع نیمکتی که برای نصب در یک فضای عمومی شهری در نظر گرفته می شود، باید منعکس کننده کاربری آن فضا باشد.

 

مکان هایی که افراد صرفاً برای مدت کوتاهی در آنها می ایستند - برای نمونه ایستگاه های تاکسی - نیاز چندانی به نیمکت و صندلی ندارند. تصمیم گیری برای نحوه چیدمان نیمکت ها نیز بسیار مهم است. در میدان شهری، طراح احتمالاً ترجیح می دهد شما را در کنار فعالیت بنشاند، اما در یک فضای خرید عمومی، امکان نشستن در مرکز فعالیت می تواند برای شما مهیا شود. از طرفی هر چه تنوع در فرم، شکل، اندازه و ابعاد نیمکت های به کار رفته بیشتر باشد، جوابگوی افراد بیشتری خواهد بود.

 

 در مکان های پر تراکم، در نظر گرفتن حداقل یک نیمکت در فواصل 60 متری مطلوب خواهد بود. چنانچه فعالیت های اجتماعی در این مکان زیاد باشد، این مقدار ممکن است به حداقل یک صندلی در فاصله هر 50 متر افزایش یابد. به طور مشخص، وجود نیمکت ها در جاهایی که افراد پیاده جمع شده و به مدت طولانی مجبور به صبر کردن هستند، بسیار ضروری است؛ مثلاً ایستگاه های اتوبوس یا اطراف بناهای عمومی.

 

در نحوه قرار گیری نیمکت ها نیز باید دقت شود؛ به عنوان مثال بیشتر افراد از اینکه پشت به خیابان یا مسیری پر رفت و آمد بنشینند، احساس ناراحتی می کنند. افراد به طور معمول ترجیح می دهند رو به روی جایی که فعالیتی در آن جریان دارد، نشسته و نسبت به آنچه در پیرامون شان می گذرد، آگاهی داشته باشند. در این حالت افراد احساس امنیت بیشتری می کنند.

 

از طرف دیگر در فضاهایی که مشخصاً جهت استراحت و تفریح ایجاد شده اند، وجود عناصری برای نشستن از الزامات است. در این حالت جای نشستن برای مدتی طولانی تر طراحی می شود و طبیعتاً باید واجد احساس آسایش بیشتری باشد به گونه ای که افراد بتوانند ساعت ها به راحتی بنشینند، لم بدهند یا حتی بخوابند.

 

ترکیبی از صندلی ها با هم یا با سایر تجهیزات مبلمان شهری – مثلاً گلدان ها یا چراغ ها – به خصوص در موقعیت های مرکزی، می تواند فضا را به عنوان مکانی برای گرد هم آمدن افراد تعریف کند، این طرز چیدمان به طور ذاتی، خودنمایانه بوده و باید در معرض دید باشد اما به نحوی که تبدیل به مانع بصری یک منظره یا فعالیت نشود.

 

در مناطق دنج تر و خلوت تر، لازم است هر نیمکت درست زیر نور یک چراغ قرار داده شود. نیمکت ها نباید روی چمن نصب شوند؛ چرا که نگهداری و رسیدگی به چمن در زیر یا اطراف نیمکت، دشوار خواهد شد. همچنین قرار گیری نیمکت ها در زیر درختان برگ ریز، نیاز به تمیز کردن و جمع آوری برگ های ریخته شده را افزایش می دهد.

 

 مصالح به کار رفته در طراحی نیمکت ها نیز بسیار مهم است. مسلم است مصالحی که مقاوم و با دوام بوده و در آینده نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری داشته باشند، در اولویت هستند. نحوه به کارگیری مصالح باید متناسب با طراحی نیمکت بوده و به جزئیات باید به خوبی دقت شود. هر چند در طراحی یک نیمکت، سادگی بر پیچیدگی مقدم است – به خصوص اگر نیاز به تعداد زیادی از آن در یک مکان باشد – اما این نباید بهانه ای برای عدم خلاقیت و نوآوری باشد.

 

این هم مهم است که طراحی با محیط پیرامونش سازگار باشد و موقعیت آب و هوایی منطقه را نیز در نظر گرفته باشد. توجه به ابعاد بدن انسان، شرایط آسایش و همینطور نوع افرادی که قرار است بیشترین استفاده را از نیمکت ها داشته باشند – سالمندان، جوانان، کودکان، معلولان و... و توجه به نیازهای خاص هر کدام نیز قطعاً موجب بهینه تر کردن طرح خواهد بود.