درس واره شماره 11- ایستگاه های هیجان آور

طراحی یک ایستگاه اتوبوس برای هر معماری هیجان انگیز است. فرصتی که سخت می توان نمونه آن را پیدا کرد. کجا می توان در یک حجم کوچک اما در عین حال دارای قابلیت دسترسی و دید فوق العاده و کارکردهای بسیار زیاد و ... را مانند ایستگاه های اتوبوس سراغ گرفت که می تواند رویاهای معمارانه هر معماری را به واقعیت نزدیک کند ؟

ایستگاه های اتوبوس یکی از مهم ترین عناصر مبلمان شهری اند که کارکرد اصلی آن ها ایجاد فضایی مناسب، امن و راحت برای انتظار است، ساده ترین و خالص ترین نوع این ایستگاه ها عمدتا دارای سایبان، صندلی و عناصر اطلاعی در مورد مسیر حرکت اتوبوس و غیره اند که اگر به آنها به عنوان یک عنصر انعطاف پذیر مانند همه عناصر مبلمان شهری نگاه شود، می توان به آن امکانات دیگری را نیز اضافه کرد، امکاناتی که گاهی کارکرد این ایستگاه ها را هم ارتقا می دهد و از آن ها عناصر زنده ای می سازد که نمی توان مشابهی برای آن ها سراغ گرفت. مثلا استفاده از ظرفیت تبلیغاتی که در جداره این ایستگاه ها وجود دارد، می تواند ایستگاه ها را به عنوان یک رسانه محیطی در شهر جا بیندازد، چنان که تجربه های زیادی نیز در این زمینه در سراسر دنیا و حتی در کشور خودمان انجام شده اما غیر از این ها خیلی از این ایستگاه ها می تواند کارکرد فرهنگی نیز داشته باشد و مثلا با توجه به ویژگی های منطقه در زمینه معرفی جاذبه های گردشگری موثر واقع شود.

حتما ایستگاه معروف «دروازه فوتبال» در برزیل Brazil را خیلی از خوانندگان دیده اند که فوتبال را به عنوان نماد این کشور در مقابل دید همه گردشگرانی می گذارد که درشهرها دنبال نشانه های آشنا می گردند. ایستگاه ها می توانند جنبه اطلاع رسانی و خدمات ارتباطی هم داشته باشد. چنان که در بسیاری از شهرهای مهم دنیا ایستگاه های اتوبوس به ابزار ارتباطی مانند تلفن یا حتی کامپیوتر مجهزند. این تجهیزات گاهی جنبه سرگرمی هم پیدا می کنند، تا هم زمان انتظار در ایستگاه ها کیفیت بهتری پیدا کند و هم شهروندان برای رفت و آمد به آن ها ترغیب شوند. به عنوان نمونه ایستگاه های اتوبوسی در مالزی Malaysia وجود دارند که معروف به "پلی استیشن Play Station" اند. صفحه پشتی دیجیتالی آن ها با قابلیت لمسی علاوه بر ایجاد امکان وصل شدن به اینترنت، امکان استفاده از بازی های کامپیوتری ساده را نیز فراهم می کند، تا ایستگاه اتوبوس علاوه بر کارکرد اصلی اش، به عنوان ایستگاه سرگرمی نیز درشهر کار کند یا می توان به نمونه دیگری از ایستگاه اتوبوس در کپنهاگ Copenhagen, Denmark اشاره کرد که در جداره آن رمپ اسکیت سواری کار گذاشته شده تا اگر یک وقت اسکیت سواری دلش خواست با ایستگاه های اتوبوس کارهای شگفتی انجام دهد، از آن محروم نباشد.

درسراسر دنیا، نمونه های موفق ایستگاه های اتوبوس در سبک های مختلف کم نیستند و کم نیستند معماران و طراحانی که بخت خودشان را در این زمینه آزموده اند. به هرحال عرصه، عرصه جولان دادن به ذهن باز و کارهای خلاقانه و معمارانه است که اگر شرایط مهیا باشد آن وقت می توان از یک پدیده ساده مثل ایستگاه اتوبوس فرصتی برای ارتقا کیفیت زندگی فراهم کرد، چنان که این مواردی که در این مطلب به آن ها پرداخته شده چنین کرده اند.

ایستگاه آسیاب بادی 

این ایستگاه کوچک چوبی و رنگین براساس طرحی سمبلیک از آسیاب بادی ساخته شده؛ این ایستگاه در شهر جالاسجاروی، فنلاند ساخته شده، شهری سردسیر و بادخیز که البته پر است از آسیابهای بادی، و بی جهت نیست که آسیاب بادی، تبدیل به نماد آن شده است. طراح این دستگاه اولین گزینه اش استفاده از ایده آسیاب بادی بوده است. ویژگی دیگری که این ایستگاه محلی را در رده ایستگاه های قابل تامل قرار میدهد، استفاده از چوب در ساخت آن است که دراین شهر، جزو مصالح بومی است.

ایستگاه سبز 

طرفداران معماری سبز که تعدادشان هم در دنیا کم نیست، معتقدند که هر سطحی می تواند به عنوان یک سطح سبز مورد استفاده قرار بگیرد؛ فرقی نمی کند که این سطح، سطح بلا استفاده یک دیوار باشد، یا سقف یک ایستگاه اتوبوس. این ایستگاه که در یورکشایر انگلستان Yorkshire,UK  قرار دارد توسط انجمن بام سبز شفیلد و در راستای طرح «برنامه ریزی گسترش سطوح سبز» طراحی شده است. طراحی این فضای سبز، چندان پیچیده نیست و بنابراین اجرای آن هم خیلی دشوار به نظر نمی رسد. این ایستگاه یکی از ایستگاه های سبزی است که الان در چند شهر بزرگ اروپایی و امریکایی نمونه هایی از آن ساخته شده اند. فرض کنید که سقف تمام ایستگاه های اتوبوس در یک شهر، یا لااقل بخشی از آنها سبز باشد. آن وقت چه تغییری در شاخص های کیفی منظر شهری و همین طور شاخص های زیست محیطی به وجود خواهد آمد؟

ایستگاه کوریتیبا Curitiba

این ایستگاه که یکی از مجموعه ایستگاه های خطوط اتوبوسرانی تندرو شهر کوریتیبا در برزیل Curitiba, Brazil  است که امروزه مهم ترین نشانه این شهر برزیلی می باشد. فرم این دستگاه بسیار مدرن، پیشرو و آینده گراست؛ فرم ایستگاه شبیه به یک تیوپ است، جداره این ایستگاه ها از جنس شیشه است که در برخی از نقاط شهر از این جداره به عنوان فضایی برای تبلیغات شهری استفاده شده و در برخی دیگر از نقاط شهر جداره به همان صورت شیشه ای باقی مانده است. طراحان شهری، کوریتیبا Curitiba را بهشت طراحی شهری در برزیل  Brazil می شناسند؛ شهری که رویکرد طراحی شهری در آن کاملا آینده نگر بوده و این آینده نگری در طراحی این ایستگاه هم جریان دارد. برنامه ریزی حمل و نقل عمومی در شهر کوریتیبا Curitiba به عنوان یکی از نمونه های موفق در آمریکای جنوبی شناخته می شود. مهم ترین اجزای این سیستم خطوط اتوبوسرانی تندرو و شبکه سراسری آن است که در تمام شهر تعریف شده، بنابراین کافی است کسی پا به کوریتیبا Curitiba بگذارد، تا با این ایستگاه ها از نزدیک برخورد داشته باشد.

جادوگر شهر اوز 

نام این ایستگاه "جادوگر شهر اوز" است. طرح آن به دنبال برگزاری یک مسابقه میان معماران و طراحان مبلمان شهری در سیدنی Sydney, Australia انتخاب شده است. مسابقه طراحی یک ایستگاه در بخش شمالی شهر سیدنی Sydney درسال 2006 برگزار شد و در آن مسابقه این طرح که کار هاترایب و مارکوس تریمبل است، به عنوان طرح برنده انتخاب شد. این ایستگاه 2 جلوه متفاوت در روز و شب دارد و نورپردازی آن هم به شکل خاصی طراحی شده است. این ایستگاه یکی از نشانه های شهری درشمال سیدنی Sydney است؛ ویژگی های معماری آن باعث شده تا یک نقطه معمولی، تبدیل به یکی از نقاط طلایی یک شهر شود. برگزاری مسابقه یکی از ارزان ترین و بهترین راه حل ها برای رسیدن به طرح های ایده آل شهری است.

ایستگاه های تبلیغاتی IKEA 

بعضی از ایستگاه ها صرفا کارکرد محل انتظار برای رسیدن اتوبوس و سوار و پیاده شدن شهروندان را ندارد و برای آن ها کارکردهای شهری متفاوتی تعریف می شود که همه این کارکردها در طراحی آن ها نقش بسیار مهمی دارند؛ یکی ازاین کارکردها، کارکردهای تبلیغاتی است که فرم ایستگاه را تحت تاثیر خود قرار می دهند. یکی از این ایستگاه ها، معروف به ایستگاه های IKEA هستند که 600 نمونه از آن ها در نیویورک New York City, USA وجود دارد. این ایستگاه ها که طراحی خود IKEA هستند، با توجه به خدمات تولیدی شرکت IKEA طراحی شده اند و چنان که در تصاویر دیده می شود، بعضی از این ایستگاه ها به شکل اتاق پذیرایی طراحی شده که به عنوان نمونه با محصولات IKEA دکور شده اند.

ایستگاه تهویه مطبوع 

بی تردید این ایستگاه تحت تاثیر شرایط محیطی خاص منطقه ای طراحی شده که آب و هوای آن عمدتا غیرقابل تحمل است. به راحتی می توان حدس زد که این ایستگاه در یکی از شهرهای مدرن حاشیه خلیج فارس قرار دارد. ایستگاه تهویه مطبوع در جوار برج العرب و پارک Wild Wadi در دوبی Dubai, UAE ساخته شده و مانند بسیاری از ساختمان های بزرگ و کوچکی که درسال های اخیر در این شهر ساخته شده اند فرم مدرنی دارد. به راحتی می توان چندین دقیقه را در هوایی مطبوع در این ایستگاه ها منتظر اتوبوس ماند، بدون آن که از میزان انرژی که صرف تهویه مطبوع فضا در آن می شود احساس نگرانی کرد. به هرحال کمتر کسی در دوبی Dubai, UAE بابت انرژی نگرانی به خود راه میدهد.

ایستگاه بازی 

کارکرد اصلی یک ایستگاه اتوبوس، ایجاد فضایی است برای انتظار. انتظار برای رسیدن اتوبوس اما از آن جایی که انتظار اغلب اوقات کار ناخوشایندی است اگر در طراحی ایستگاه تدبیری اندیشیده شود که این زمان انتظار به سرگرمی سپری شود، قطعا از ایستگاه بیش از ایستگاه های معمولی استقبال خواهد شد. این ایستگاه که در لندن London, U.k قرار دارد توسط برونو تیلور طراحی شده است. ایده اصلی طراح، ایده زمین بازی در فضای ایستگاه بوده است. این کار فانتزی که ویژگی های توریستی هم دارد، بیشتر از آن که کارکرد جدی داشته باشد، جنبه سرگرمی دارد و گرنه تصورش را بکنید که دریک  صبح شلوغ که ایستگاه مملو از جمعیت منتظر برای رسیدن اتوبوس است، چقدر بعید است که کسی روی این تاب ها بنشیند و وقتش را به بازی تا رسیدن اتوبوس سپری کند! اما به هر حال امروز در میان همه جاذبه های توریستی مدرن لندن، روزانه گردشگران زیادی از آن دیدن می کنند. 

کالسکه میوه ای سیندرلا 

این ایستگاه های فانتزی که در شهر ایساهایای ناکازاکی ژاپن Japan ساخته شده اند به شکل میوه های هیجان انگیزی مثل توت فرنگی، پرتقال، لیمو، هندوانه و... طراحی شده اند. آنها برای نمایشگاه مسافرت ساخته شده اند. مهم ترین ویژگی این ایستگاه ها فرم هیجان انگیز آن هاست که برای سرگرمی و ایجاد حس خوب فانتزی درشهروندان طراحی شده است. 

طراحان این ایستگاه ها گفته اند که در طراحی شان از قصه سیندرلا الهام گرفته اند. این ایستگاه ها تاثیر زیادی در تلطیف محیط دارند و فضای شهر را از خشکی در می آورند. با توجه به سرعت بسیار زیاد زندگی شهری در ژاپن، تلطیف فضا، همیشه یکی از دغدغه های شهری بوده است. یکی دیگر از اهداف این ایستگاه ها ترغیب شهروندان برای استفاده از اتوبوس عنوان شده است. این نشان میدهد که حتی در ژاپن Japan هم اتوبوس یکی از ضعیف ترین وسایل حمل و نقل عمومی است که باید طراحان و مسئولان شهری برای ترغیب مردم به استفاده از آن به فکر چاره باشند. 

اجاق گاز 

ایستگاه های تبلیغاتی را می توان مرز مشترک 2 عنصر بصری درشهر، یعنی مبلمان شهری و تبلیغات محیطی قلمداد کرد. یکی دیگر از نمونه های خوب این نوع ایستگاه ها می توان به ایستگاه اجاق گاز در مینپولیس در ایالت مینه سوتا در آمریکا اشاره کرد. این ایستگاه توسط شرکت caribo coffee طراحی شده که محصول جدید کمپانی را معرفی می کند. نکته جالب توجه در طراحی این ایستگاه ها آن است که علاوه بر این که فرم ایستگاه شبیه اجاق گاز است، فضای ایستگاه هم توسط کویل های آلومینیومی که دربالای ایستگاه قرار دارد، گرم می شود. این ایستگاه ها برای فصل سرما طراحی شده اند. در زمستان مینپولیس، کمتر می توان فضای باز گرمی را مانند این ایستگاه ها درسراسر شهر پیدا کرد.

ایستگاه تناسب اندام 

یکی ازویژگی های ایستگاه های تبلیغاتی، بازی برد سه طرفه است که هم شهروندان، هم مدیران شهری و هم شرکت های خدماتی از فواید شهری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن منتفع می شوند. این ایستگاه هم یک ایستگاه تبلیغاتی است که توسط یکی از شرکت های فعال درزمینه خدمات رژیم غذایی طراحی شده است. فرم این ایستگاه که در هلند Nethrerlands قرار دارد، چندان فرم پیچیده ای نیست. ایستگاه مانند یک ترازو عمل می کند و وزن کسی که روی صندلی های آن نشسته از طریق یک صفحه دیجیتال نمایش داده می شود و در معرض دید عموم قرار می گیرد. این اتفاق قطعا برای خیلی از شهروندان انگیزه ایجاد می کند که بیشتر به فکر تناسب اندام خود باشند.