1393/09/22

درس واره شماره 13- سازه های پارچه ای کششی

اشتراک گذاری

 در ترمینال حجاج hajj terminal فرودگاه بین المللی جده در کشور عربستان سعودی (King Abdulaziz International Airport) با 210 مدول مشابه پارچه ای سفیدرنگ، همزمان 35000 نفر را در زیر بزرگترین سقف پارچه ای دنیا، تحت پوشش قرار می دهند. در 300 کیلومتری غرب ریاض، پوشش دیگری از پارچه فایبرگلاس سفید، جایگاه تماشاچیان را در دور تا دور محیط 900 متری استادیوم ورزشی جدید و باشکوهی، از آفتاب داغ محافظت می کند. همین پارچه ها به شکلی ساده تر در فضاهای میانی بسیاری از مراکز خرید در آمریکا استفاده شده و فضاهای درخشان و مهیجی را خلق کرده اند. 

 

ترمینال حجاج hajj terminal در فرودگاه بین المللی جده در عربستان سعودی، بزرگترین سقف پارچه ای کششی در جهان.

 

ترمینال حجاج hajj terminal در فرودگاه بین المللی جده در عربستان سعودی، بزرگترین سقف پارچه ای کششی در جهان.


یک سازه پارچه ای کششی چه نوع سازه ای است؟ این اصطلاح آنچه را که یک فرد عامی ممکن است "چادر" بنامد، توصیف می کند، واژه ای که اهل صنعت با بی میلی از آن اجتناب می کنند، چرا که نگرانی ها و مفاهیمی نظیر قابلیت شعله ور شدن، بی دوام بودن و مردمان کوچ نشین پراز گرد و خاک را در ذهن تداعی می کند. با وجود این نکات، سازه های پارچه ای کششی، پوشش ها و یا تعریف کننده فضاهای محصوری هستند که در آنها پارچه از قبل شکل داده شده و پیش کشیده می شود تا فرمی را ایجاد کند که تحت تاثیر انواع بارها در محیط، پایدار باشد. با این حال در چنین تعریف محدودی، ویژگی همبستگی آنها یعنی جاذبه شان از قلم می افتد.

 

ترمینال حجاج hajj terminal در فرودگاه بین المللی جده در عربستان سعودی، بزرگترین سقف پارچه ای کششی در جهان.

 

ترمینال حجاج hajj terminal در فرودگاه بین المللی جده در عربستان سعودی، بزرگترین سقف پارچه ای کششی در جهان.


 سازه های پارچه ای کششی، با جرات و جسارت، ارائه کننده اشکالی منحنی در جهانی از زوایای قائم هستند، آنها در محیط معمارانه ای که مملو از به کارگیری ماهرانه لایه ها و نازک کاری ها برای مخفی کردن رفتار یک ساختمان است، اشکالی «های –تک» هستند که ساختار، نحوه رفتار و حتی اتصالات خود را جسورانه در معرض نمایش قرار می دهند.

 

ترمینال حجاج hajj terminal در فرودگاه بین المللی جده در عربستان سعودی، بزرگترین سقف پارچه ای کششی در جهان.

 

سازه های پارچه ای کششی از این جهت که فرم هایشان تا حد زیادی از ملاحظات سازه ای نتیجه می شوند و به شکل بسیار تاثیرگذاری، جریان نیروها در سازه را انعکاس می دهند، با بهترین سازه های پوسته ای سنگی یا بتنی قابل قیاس هستند. برخلاف اغلب فرم های ساختمانی متداول، طرح سازه آنها از بیان معمارانه شان جدایی ناپذیر است که اغلب موجب محوشدن مرزبندی مشخص بین نقش های مهندس سازه و معمار می شود.

سقف های پارچه ای کششی مملو از اشاره ها به اسلاف خودشان یعنی چادرها دارند؛ چادرهای نظامی، چادرهای سیرک و چادرهای کوچ نشینان، همه زمینه ای را در برمی گیرند که در آن اشکال جدید تولید شده با رایانه و ساخته شده از پارچه های مصنوعی نیمه شفاف را می توان ملاحظه کرد. چنین ارجاعاتی، متولیان بازار فروش صنعت را دلگرم نمی کند، چرا که می دانند قیاس یا سازه هایی که اغلب ارزان، موقت، نامطمئن، کثیف و قابل اشتغال بوده اند، توانایی آنها را برای فروش محصول معاصری که اغلب هیچ کدام از این ضعف ها را ندارد، بالا نمی برد .

 

چادرهای سنتی سیرک به جز استفاده از پارچه، وجوه مشترک اندکی با سقف های پارچه از کششی دارند.

 

نمایشگاه تجاری باغ اشتوتگارت Stuttgart Garden Fair با پوسته بتنی مسلح با الیاف شیشه به ضخامت 10 ساتی متر، طراح : یورگ اشلایش Jorg Schlaich


هیجان سقف های پارچه ای، به بیان جسورانه فناوری های برخاسته از آن و برآورده کردن الزامات فیزیکی پوشاندن فضا به صورتی کارآمد و با صراحت بیانی، مربوط می شود. این همان کیفیتی است که چشمان مردم عادی را در هنگام دیدن پارچه ای با دهانه آزاد بزرگ، از تعجب باز می کند.

در دید مردم عادی، کار معمار توام با خلق زیبایی است و وظیفه مهندسان، برآوردن نیازهای عملی و کارکردی است، روشن است که چنین تعمیم هایی موجب گمراهی می شود. معمار، در نقش تعمیم دهنده طرح، در همان حال که در جست و جوی تامین زیبایی و حظ بصری است، باید نیازهای ساکنان یک بنا را به منظور حفاظت و ایمنی آن ها شناسایی کند، به علاوه، سنت فاخری از زیبایی که توسط مهندسانی نظیر "جان روبلینگ John A. Roebling " ، " گوستاو ایفل Gustave Eiffel " ، "روبرت مایلارت Robert Maillart "، "پی یرلوئیجی نروی Pier Luigi Nervi " و "فضلور خان Fazlur Khan " پایه گذاری شد به روشنی ثابت می کند که چگونه بهترین مهندسان سازه در دستیابی به شاخصی از زیبایی که ارزش آن ریشه در سادگی، وضوح و اقتصاد فرم دارد، موفق بوده اند. 

جای تعجب نیست که معماران، خالق زیبایی باشند و مهندسان، تامین کننده سودمندی؛ چرا که آموزش و دور نمای متفاوت معماران و مهندسان، حاکی از تفاوت اولویت آنها درطراحی است. ارجاعات خاصی به سازه های پارچه ای کششی به روشن کردن این تفاوت ها کمک می کند. 

وضوح فرم و صرفه جویی در مصالح، مشخصه پوسته های بتنی طرح شده توسط "پیر لوئیجی نروی Pier Luigi Nervi " هستند. از جمله "کلیسای جامع سنت ماری St.Marys Cathedral" در سان فرانسیسکو، که وی مشاور آن بود.


وضوح فرم و صرفه جویی در مصالح، مشخصه پوسته های بتنی طرح شده توسط "پیر لوئیجی نروی Pier Luigi Nervi " هستند. از جمله "کلیسای جامع سنت ماری St.Marys Cathedral" در سان فرانسیسکو، که وی مشاور آن بود.


انحنا یکی از الزامات برای پایداری یک فرم سازه ای پارچه ای است. این ویژگی در دنیایی که خطوط مستقیم و شکل های مستطیلی ساختمان های مدرن غلبه دارند، به سازه های پارچه ای، شور و هیجانی ذاتی می بخشد. در دیدگان خیالپرداز یک معمار، اشکال آنها ممکن است تصاویر مختلف نظیر پوسته تخم مرغ، صدف دریایی، بادبان، کوه، حباب یا فرم های معماری تاریخی را تداعی کند. مهندس معمار، "آنتونی بلوچی Antony Belluschi  " که گاهی از پارچه در طرح هایش استفاده کرده است، نوعی تناظر را میان سقف طاقی یک کلیسای جامع گوتیک و سقف آتریوم یک مرکز خرید (که با پارچه و به شکل طاقهای متقاطع پوشیده شده) مطرح کرده است. یک معمار ممکن است از کابل ها و دیرک های تکیه گاهی که خطوط مستقیم آن ها در تقابل با انحنای پارچه هستند، استفاده کند تا شکل طناب ها و جرثقیل های صنعتی را به یاد آورد. یک دکل مرتفع نوک تیز که بر فراز پارچه ای که آنرا نگه می دارد امتداد می یابد و گویی نوک آن برای شکافتن آسمان هجوم می برد، ممکن است تصویر پایه یک پرچم جنگ را تداعی کند.

 

تویزه های سنگی و سقف کلیسای جامع سنت اتین به سبک گوتیک، گویا شکل قو سهای لوله ای فولادی و غشای پارچه ای را که هفت سده بعد ا زآن تبعیت خواهند کرد، پیشگویی می کنند.

 

تویزه های سنگی و سقف کلیسای جامع سنت اتین به سبک گوتیک، گویا شکل قو سهای لوله ای فولادی و غشای پارچه ای را که هفت سده بعد ا زآن تبعیت خواهند کرد، پیشگویی می کنند.


هرگاه نتوان چنین تناظرهای تاریخی یا نمادین را پیدا کرد، معماران اغلب به دلیل سیمای تندیسگون خالص آنها به سراغ سقف های پارچه ای می روند. این سقف ها از راه شکل، رنگ و یا کیفیت عبور نور از سطوح آنها در هر ساختمانی که به کار می روند شور و هیجان به ارمغان می آورند و هنگامی که به عنوان بخش کوچکی از یک زمینه معماری بزرگتر استفاده می شوند نقطه کانونی معمارانه ای ایجاد می کنند. هنگامی که این مصالح (اغلب پارچه های کشباف یک تکه) به صورت مجسمه و تندیس برای تزیینات نمایشی درون یک ساختمان استفاده می شوند، جنبه سازه ای پارچه تحت کشش، به طور کامل نادیده گرفته می شود.

یک عامل معمارانه که سقف های پارچه ای کششی را اینچنین تماشایی می کند، بازی آزادانه آنها درفضا است. آنها موافق با باد تکان می خورند و شکل هایشان که از نقاط مختلف دیده می شوند پیوسته تغییر می کنند. برخی طرح ها به کمک قطع و وصل پارچه یا کابل کشی بندبند خود، بیننده را با تصاویر همزمان نور و سایه، درون و برون، نهان وآشکار، به بازی گرفته، دلربایی و جلوه گری می کنند. 

 

کابل ها و دکل های نگهدارنده سقف بنای El Grande Bigo  با محیط تکاپوی اسکله جنوای ایتالیا به طور کامل سنخیت دارد.

 

کابل ها و دکل های نگهدارنده سقف بنای El Grande Bigo  با محیط تکاپوی اسکله جنوای ایتالیا به طور کامل سنخیت دارد.


همچنین یک معمار ممکن است از مزیت سبکی و نیمه شفافیت پارچه ها برای تسهیل و تلطیف انتقال از بیرون به درون یک بنا در ورودی آن استفاده کند. در حالی که سایه بان های پارچه ای جزء اصلی نمای مغازه های "خیابان های اصلی" سنتی محسوب می شوند، طرح آنها در بناهایی نظیر "هنرهای الکترونیکی" در شهر ردوود کالیفرنیا Redwood , California ، مبدل به معماری والایی شده است. 

ولی در نظر یک مهندس سازه حساس به مباحث زیبایی شناسانه، بهترین سازه های کششی ممکن است با همان حساسیتی طراحی و درک شوند که یک پل توسط "مایلارت Maillart "  یا یک پوسته بتنی به وسیله "پی یر لوئیجی نروی Pier Luigi Nervi "  تصور می شد. دراین نوع "زیبایی شناسی سازه ای" طرح ها بیشتر به دلیل زیبایی بکر توام با صرفه اقتصادی در به کارگیری مصالح و بیان صریح ساز و کارهای انتقال نیرو و اثر متقابل نیروهای کششی، فشاری و خمشی تحسین می شوند تا به دلیل تصویر نمادین یا کیفیات تندیسگون آنها. 


فضلور خان Fazlur Khan ، مهندس سازه شرکت S.O.M با قرار دادن بادبند قطری در بیرون بنای جان هنکاک  John Hancock در شیکاگو، سازه این بنا را بخش جدایی ناپذیری از بیان معمارانه اش کرده است.

 

روشن است که تعمیم های گسترده ای که در آنجا صورت می گیرد تمایلات زیبایی شناسانه همه معماران و مهندسان سازه را در بر نمی گیرد. برخی معماران درکی از رفتارسازه ای دارند و به دنبال بیان آن در طرح هایشان هستند. به همین ترتیب بعضی از مهندسان سازه اهداف زیبایی شناسانه گسترده تر معمار را می فهمند و برای نیل به آن اهداف در هماهنگی با وی کار می کنند. 

در بیشتر کارهای ساختمانی، به تقریب کل انتخاب های زیبایی شناسانه برعهده معماران است. با اینحال در سازه های پارچه ای کششی، فرم و سازه یکی هستند و درحین حفظ پایداری سازه ای و قابلیت باربری آن، دستکاری شکل فقط به میزان محدودی امکان پذیر است، به علاوه اتصالات و جزییات سازه ای به طور معمول نمایان هستند. بنابراین در سازه های پارچه ای کششی تاثیر بصری کار مهندس سازه چشمگیر است و بیان سازه ای تا اندازه ای اجتناب ناپذیر می شود. در سازه های پارچه ای، همکاری میان طراحان معماری و سازه ای، دارای بیشترین اهمیت است و طرح های موفق، پیوند مناسبی از اهداف زیبایی شناسانه و عملکردی هر دو رشته را به نمایش می گذارند.

 

شکاف های چشم گربه ای در پارچه که برای مرکز Webber Point Events در استاکتون کالیفرنیا طراحی شد، به آنها که در زیر آنند امکان نظر انداختن اجمالی به آسمان بالای سقف را می دهد، در عین حال که به تیغه های روشن نور خورشید اجازه می دهد تا سایه های نرم افتاده بر چمن زیر سقف را بشکافند.

 

گنبدهزاره Millennium Dome ، در لندن بین سال های 1978 و 1989 ، Richard Rojers

برگرفته از:
کریگ هانتینگتون، ترجمه: محمود گلابچی، محمدرضا مجاهدی، الهام سرکرده ئی، 1390 ، "سازه های پارچه ای کششی"، انتشارات دانشگاه تهران.

نظرات

نظری وجود ندارد، اولین نفری باشید که نظری ثبت می کنید.