درس واره شماره 24- چگونگی خلق یک ایده

در این زمان که تکنولوژی در خدمت طراحان و معماران است، دنیای ایده و ایده پردازی گستره ی بیشتری را در ذهن معماران و طراحان خلاق اشغال می کند. در دهه های گذشته ساخت بسیاری از ساختمان های امروزی تنها یک تخیل به شمار می رفت – که البته در کشور ما هنوز این چنین است – اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی در نقاط مختلف جهان شاهد ساخت ساختمان هایی بسیار پیچیده هستیم.

Lyon-Saint Exupéry Airport، France، Santiago Calatrava

قدر مسلم وضعیت اقتصادی جوامع در این امر تأثیر به سزایی دارد و نمی توان آن را نادیده گرفت. در کشورهای پیشرفته، تکنولوژی ساخت هر روز موانع را یکی یکی از جلوی راه بر می دارد به طوری که معمار آزادانه به طراحی اشکال و احجام ساختمان ها می پردازد، گویی که هیچ غیر ممکنی برای ساخت وجود ندارد و به راستی که چنین است. 

City Of Arts And Sciences Valencia، Spain، Santiago Calatrava

City Of Arts And Sciences Valencia، Spain، Santiago Calatrava

در سراسر جهان شاهد آثاری هستیم که بر اساس ایده هایی خلاقانه طراحی شده اند اما این ایده پردازی ها از کجا آغاز می شود؟

یک سوال مطرح است؛ ایده را از کجا بیاوریم؟ شاید این چنین به نظر آید که خلاقیت ناگهان جایی روی سطح ذهن ظاهر می شود اما این تنها یک اتفاق نیست بلکه نتیجه ی نهایی یک سری تفکرات برای ساخت ایده است که غیر قابل رویت است و آرام آرام در زیر سطح یک فکر آگاه شکل می گیرد.

Milwaukee Art Museum، United States، Santiago Calatrava 

Milwaukee Art Museum، United States، Santiago Calatrava

این روند می تواند شناسایی شود، بنابراین می توان هوشیارانه آن ها را پیگیری کرد و مورد بهره برداری قرار داد. اما ایده های تازه چگونه به وجود می آیند؟ فرآیند خلق ایده درست همانند تولید یک خودرو است. پرورش تکنیک عملیاتی مغز و کنترل آن، مسأله ای است که بسیار قابل توجه است. درست همانند ممارست و تمرین کارهای تکنیکی است که برای استفاده ی صحیح از آلات و ابزار به کار گرفته می شود.

TWA Terminal، New York City-United States، Eero Saarinen

TWA Terminal، New York City-United States، Eero Saarinen

در تمام انسان ها قدرت سازندگی و خلاقیت وجود دارد، گاهی کمتر و گاهی بیشتر. اما این قدرت را مانند هر قدرت دیگر می توان به وسیله ی تمرین و تلاش افزایش و ارتقا داد و با به کارگیری تکنیک هایی برای استفاده ی بهتر آن را هدفمند کرد. جالب است که بدانیم همه ی ما بزرگترین منابع ایده پردازی را در اختیار داریم. هر آنچه که ما هر روز با آن سر و کار داریم و می بینیم و هر آنچه که در اطرافمان می گذرد منابع ایده پردازی به شمار می رود اما نکته ی قابل توجه در این مسأله نهفته است: زاویه ی دید.

Madrid–Barajas Airport، Spain، Richard Rogers

Madrid–Barajas Airport، Spain، Richard Rogers

گام اول: زاویه ی دید

اولین قدمی که باید در این مسیر برداشت اصلاح زاویه ی دید است. ما هر روز با هزاران تصویر روبرو هستیم که در برابر دیدگانمان می گذرد. تابش شعاع نور از پنجره، رویش یک گیاه از بین موزاییک های پیاده رو، تصویر انسان های نشسته و ایستاده در ایستگاه اتوبوس، تأثیر امواج بر ساحل، حرکت برگ شناور در جوی آب، جهش های یک کودک و میلیون ها تصویر دیگر که هر روز از کنار آن ها عبور می کنیم، هر یک به تنهایی می توانند منبع خلق هزاران ایده برای طراحی باشند.

Santa Maria Del Pianto Metro Station، Naples-Italy، Rogers Stirk Harbour

Santa Maria Del Pianto Metro Station، Naples-Italy، Rogers Stirk Harbour

اما آنچه حائز اهمیت است، این است که این موضوعات چگونه می بینیم و اینکه معمولاً به اطرافمان با چه کیفیتی نگاه می کنیم؟ آیا جزئیات از نظرمان پنهان می ماند؟ این اولین و اساسی ترین مسأله در روند خلق یک ایده است چرا که کیفیت و همچنین چگونگی به ثبت رساندن تصاویر در ذهن بسیار مهم بوده و درست همانند تأمین مواد اولیه برای تولید است.

Council State، Belgium 

Council State، Belgium

گام دوم: ذهن تحلیلگر

بسیار اتفاق می افتد که به محض مواجه شدن با یک لباس زیبا، یک ماشین زیبا یا هر چیزی که به نظرتان زیباست، آن را تحسین کرده اید، یا برعکس از دیدن یک ساختمان یا یک تابلوی نقاشی نازیبا احساس ناخوشایندی را تجربه کرده اید. قطعاً این احساس طبیعی است و از ذهن همه ی انسان ها می گذرد اما آنچه که در ذهن یک طراح اتفاق می افتد به همین جا ختم نمی شود.

Imperial War Museum North، Manchester-United Kingdom، Daniel Libeskind

Imperial War Museum North، Manchester-United Kingdom، Daniel Libeskind

تحلیل زیبایی ها و نازیبایی ها، دومین گام در مسیر آفرینش ایده یا به عبارتی تولید ایده است. آیا از خود پرسیده ایم این مبلمانی که بسیار زیبا به نظر می رسد، چه ویژگی هایی دارد؟ آیا ترکیب بندی و تناسباتش باعث این زیبایی شده یا ترکیب رنگی آن است که این زیبایی را به ما القا می کند؟ چگونه است که آن تابلو نازیبا به نظر می رسد؟ تناسبات، رنگ یا جنس؟ تحلیل و کشف مداوم این پاسخ ها تمرینی بزرگ برای پرورش ذهن است. این تحلیل ها نشان می دهد که چگونه یک زیبایی با یک نازیبایی به وجود می آید. به مرور زمان این عادت خوب به بخشی از کیفیت دانسته های ذهنی یک طراح تبدیل می شود؛ چیزی که در روند شکل گیری ایده نقشی مهم ایفا می کند.

  The Auditorio de Tenerife، Spain، Santiago Calatrava

The Auditorio de Tenerife، Spain، Santiago Calatrava

 گام سوم: تولید ایده

پس از جمع آوری مواد اولیه یا همان اطلاعات بصری و شناخت و بررسی همه جانبه ی آن ها، نوبت به مرحله ی تولید می رسد. برای ذهنی که در دیدن عناصر و روابط آن ها توانا می شود، استفاده از این نشانه ها به طور جداگانه و گاه ترکیب آن ها نتیجه ای متفاوت و حیرت انگیز در بر خواهد داشت. در این مرحله، ذهن در مرز بین واقعیت و تخیل به دنبال خلق ایده می گردد و برای تولید یک ایده به طور خودآگاه یا ناخودآگاه به اطلاعاتی که در آرشیوش قرار دارد، مراجعه می کند. تخیل یکی از قدرتمندترین نیروهای ذهن انسانی است که در این جا به کمک ما خواهد آمد. مثلاً شکل پروانه ای که بخاطر زیبایی فرم بال هایش در ذهن تحلیل و ثبت شده بود، اکنون می تواند ایده ای برای خلق یک ساختمان باشد. دانستن این نکته بسیار مهم است که قدرت ساخت یک ترکیب جدید از درک روابط بر می خیزد.

London Heathrow Terminal 5،  United Kingdom، Richard Rogers & Mike Davies

London Heathrow Terminal 5،  United Kingdom، Richard Rogers & Mike Davies

در حقیقت، جمع آوری اطلاعات خام که در مرحله ی اول به آن اشاره شد کار چندان ساده ای نیست و بر خلاف آن چه به نظر می رسد، چنان سخت است که اغلب از آن می گریزیم و همواره در انتظار آن هستیم که به یکباره ایده ای از آسمان نازل شود! زمانی که این گونه عمل می کنیم، در واقع در همان مرحله ی اول در حال درجا زدن هستیم. هر چه موضوعات بیشتری تحلیل و وارد ذهن شده باشد، شانس تولید یک ایده ی خلاقانه و جدید بیشتر می شود. معمولاً نخستین چیزهایی که به ذهن می رسند بسیار کوچک و ساده هستند. کمی صبور باشید، لازم نیست که به آن ها بپردازید چرا که هرگز بهترین ایده ها اولین ایده ها نیستند. در اینجا قناعت کردن به آن ها هرگز به نفع شما نیست. کمی به عقب برگردید و هرگز فراموش نکنید که مروارید در اعماق آب هاست و الماس در عمق کوه ها. همیشه یک چیز بهتر وجود دارد، افکار نیازمند پرورش هستند، بگذارید ذهن به فرآیند هضم افکار بپردازد. گاهی برای رسیدن به مقصود لازم است که همه چیز را برای مدت کوتاهی رها کنید و از آن فاصله بگیرید.

Guggenheim Museum Bilbao، Spain، Frank Gehry

 آنچه که باید انجام دهید، این است که تصاویر ناخودآگاه ذهن تان را به چرخه درآورید و بگذارید ذهن کار خودش را زمانی که در خواب هستید، انجام دهد. برای این کار باید مسأله را از خودآگاه تان خارج کنید و در ناخودآگاه تان به پردازش آن بپردازید. درست زمانی که انتظارش را ندارید، ایده از اعماق درونتان پدیدار می شود و تصویری ذهن شما را فرا میگیرد. پس از پدیدار شدن ایده، به صبر و تحمل نیاز دارید که روی آن کار کنید تا فرآیند تکامل طرح طی شود. این مرحله بسیار حساس و مهم است و درست همین جاست که بسیاری از ایده های خوب نابود می شود چرا که گاه یک طراح به اندازه ی کافی صبور نیست تا به بررسی همه ی زوایای کارش بپردازد اما باید این کار را انجام داد و به زودی در می یابید که آنچه خلق کرده اید، درست به همان خوبی است که انتظارش را داشتید، اما فراموش نکنید که همیشه یک ایده ی بهتر هم وجود دارد. در دنیای امروز، شناخت فرآیند ایده پردازی به ما کمک می کند تا برای حاصل شدن نتایج بهتر آگاهانه و هنرمندانه به آفرینش آثار خود بنشینیم. قدر مسلم این آغاز راه است.